دانش بومی در چنبره تحولات روستاهای پیراشهری مورد: روستاهای کرند و فرور در شمال شهر گرمسار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

از عمده ترین نتایج توسعه شتابان شهر نشینی، گسترش فضایی شهرها و خورندگی و هضم روستاها  و اراضی پیرامونی آنها در شهرها بوده و در شهر های بزرگ نمود گسترده ای داشته است. شهر گرمسار  طی چهار دهه  اخیر (پس از پیروزی انقلاب اسلامی) به دنبال مهاجرت روستاییان به شهر، با رشد سریع جمعیت به سوی فضاهای پیرامونی توسعه ای شتابان را تجربه کرده است، از مهمترین  پیامد های خزش شهری و ادغام روستاهای پیرامونی، تغییرات اقتصادی آنها و تغییر کاربری زمین های زراعی و باغی به مسکونی و تجاری و خدماتی است. امروزه نتیجه بسیاری از تحقیقات اهمیت استفاده از دانش بومی را  برای توسعه پایدار نشان می دهد. بخش عمده دانش بومی روستاییان به ویژه در روستاهای پیراشهری به فراموشی سپرده شده است. مطالعه حاضر با هدف شناخت و  مستند سازی  دانش بومی کشاورزان روستاهای کرند و فرور از روستاهای پیراشهری شهر گرمسار انجام شده است. در این مطالعه از بین انبوه دانش های بومی به دو مورد  تقویت زمین های کشاورزی و مبارزه با آفات پرداخته شده است. روش تحقیق، میدانی و اسنادی بوده است. نتایج این پژوهش نشان داد که به دلیل تغییرات سریع اقتصادی و اجتماعی روستاهای پیراشهری، دانش بومی در این روستاها، با آسیب پذیری بیشتری روبرو بوده و در صورتی که چاره اندیشی کارا صورت نگیرد، ذخایر علمی، فرهنگی گرانبهای مردمی از دست خواهد رفت.

کلیدواژه‌ها


افراخته ، حسن (1395). رویکردهای برنامه ریزی روستایی ایران از منظر بومی سازی. تهران ، دانشگاه خوارزمی
امیری اردکانی، محمد؛ شاه ولی، منصور. (1378) مبانی، مفاهیم و مطالعات دانش بومی کشاورزی. تهران: وزارت جهاد سازندگی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی،  (سلسله انتشارات روستا و توسعه، شماره 34).
امیری اردکانی، محمد؛ عمادی، محمدحسین.  (1382) دانش بومی در دامداری سنتی. تهران: وزارت جهاد کشاورزی، معاونت ترویج و نظام بهره‌برداری، دفتر مطالعات و تلفیق برنامه‌ها .
امیری اردکانی، محمد؛ عمادی، محمدحسین. (1381) دانش بومی در کنترل آفات و بیماری‌های گیاهی. تهران: وزارت جهاد کشاورزی، معاونت ترویج و نظام بهره‌برداری، دفتر مطالعات و تلفیق برنامه‌ها .
آهون منش، علی. (1379) اصول مبارزه با بیماری‌های گیاهی (چاپ دوم) اصفهان: دانشگاه صنعتی اصفهان، 1379.
پرمون  ، م.  (1355) .در آمدی بر سیر فلسفه در ایران باستان ( اساطیر – زرتشت ) . تهران ، جهان کتاب
پطروشفسکی، ایلیاپا اویچ.  (1355)کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول. ترجمه کریم کشاورز، تهران: نیل .
درویش ، محمد ( 1393 ). نرخ واقعی فرسایش خاک در ایران چقدر است؟تارنمای مهار بیابان زایی ، ششم دی  1393
سالمی قمصری ، مرتضی.  (    1387 ) ، دانش بومی بهداشت خاک و توانبخشی زمین در ایران ، نقدی بر کتاب کشتکاری و فرهنگ. ( تالیف  دکتر مرتضی فرهادی ) ، فصلنامه علوم اجتماعی ، ش 40 ، بهار 1387
سعیدی ، عباس (1389) آبیابی : سهم ایرانیان در برپایی تمدن سکونتگاهی. در : ده مقاله در شناخت سکونتگاههای روستایی  ، تهران ، نشر مهر مینو.
سعیدی ، عباس (1389) شیوه های بومی بهره گیری از منابع محدود ، مورد : بهره گیری از آب باران در جزیره کیش. در : ده مقاله در شناخت سکونتگاههای روستایی  ، تهران ، نشر مهر مینو.
سلمانی مقدم، محمد (و دیگران).  (1392)طرح مدیریت پایدار منابع آب و خاک حبله رود (مروری بر فاز اول). تهران: معاونت آبخیزداری، دفتر طرح مدیریت منابع آب و خاک حبله رود.
شاه حسینی ، علیرضا . (1393) مستند سازی دانش بومی  حوزه حبله رود ، به سفارش طرح مدیریت پایدار منابع آب و خاک حبله رود سازمان جنگلها و مراتع کشور ، تهران انتشارات عمران .
شاه ولی، منصور؛ امیری اردکانی، محمد. (1383) روش شناسی پژوهش در دانش بومی کشاورزی. وزارت جهاد کشاورزی سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی .
عاشوری، اسماعیل. (1367) درد بد آبی و بی آبی شهرستان گرمسار (آب و مسائل آن در گرمسار). در: مجموعه مقالات جغرافی شماره 4، به کوشش دکتر محمد حسین پاپلی یزدی، مشهد: آستان قدس رضوی.
عمادی، محمدحسین؛ عباس، اسفندیار.  (1378) «حکمت دیرین در عصر نوین: کاربرد دانش بومی در توسعه پایدار، جلد 1: مبانی، مفاهیم و باورهای حاکم. تهران: وزارت جهاد سازندگی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی، (سلسله انتشارات روستا و توسعه شماره 33).
غلامحسین مهندس. (1299) اراضی کویرخوار. مجله فلاحت و تجارت، دوره سوم (پیجی ئیل 1299 شمسی).
الفتی، هادی. تاریخ کشاورزی و دامپروری در ایران، جلد اول. تهران: امیر کبیر، 1374.
فرهادی، مرتضی.  ( 1379) بحران محیط زیست در ایران و لزوم بازنگری دانش‌های مردمی و راهکارهای فرهنگ ملی. نمایه پژوهش، ش 14 و 13
فرهادی، مرتضی. (1372). چوم سوزان (سازمان‌های سنتی مبارزه با سرماهای نا بهنگام) در روستاهای الیگودرز، سمیرم، شهرکرد و نجف آباد). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 31. (زمستان).
فرهادی، مرتضی. (1382) کشتکاری و فرهنگ. چون و چراهایی بر کشاورزی صنعتی و شیوه‌های سنتی بهورزی و بهداری بر توان بخشی زمین در ایران. تهران: وزارت جهاد کشاورزی، معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی .
مرکز آمار ایران .  فرهنگ آبادی های  استان سمنان در سرشماری های 1335 تا 1395
یاوری، احمد رضا.  (1359) شناختی از کشاورزی سنتی ایران. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب .