خزش شهری و تغییرات کاربری اراضی فضاهای پیراشهری نیشابور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

در حال حاضر تغییر یا حفظ کاربری اراضی از مهم­ترین عواملی است که برنامه­ریزان و طراحان بخش توسعه از آن به عنوان ابزار مهم در سطوح مختلف ملی، منطقه­ای و محلی استفاده می­کنند. روستا منبعی شکننده و آسیب­پذیر در برابر تغییرات محیطی و انسانی شهرها است. با توجه به محدودیت زمین و ارزش معیشتی آن در نواحی روستایی، با بهره گیری از زمین های موجود و استفاده آن در ساخت و سازهای غیر اصولی و بی رویه، برای احداث سکونتگاه­های شهری مواجه هستند. در دهه­های 1375 -1390 شهرستان نیشابور روند رو به گسترش داشته است. بهترین زمین­های حاصلخیز برای کشاورزی به زیر ساخت­وسازهای شهر رفته و بسیاری از فضاهای زیستی از جمله روستاها، زمین­های باغی و مراتع را به شدت دگرگون کرده است. این تغییرات به گونه­ای بوده که بسیاری از روستاهای شهرستان با محله­های شهر نیشابور ادغام شده و کوچک­ترین نشانه­ای از ساختارهای روستایی ندارد. در این پژوهش سعی شده است به بررسی اثرات خزش شهری بر تغییرات کاربری اراضی فضاهای پیراشهری پرداخته شود. بر اساس نتایج به دست آمده محله­هایی وجود دارد که در نتیجه روند و توسعه شهری، روستاهای اطراف به محله­های این نواحی ادغام شده است. در بیشتر این محلات روند و توسعه شهری به اندازه­ای زیاد بوده که تغییرات قابل ملاحظه­ای را در رابطه با تغییرات اراضی کشاورزی ایجاد کرده است. در این محلات روستاهای حسین­آباد جدید، چاه بلند، یحیی­آباد، ده شیخ، فخریه، مرتضی آباد، گنبد سبز، مرتضی آباد، سراب کوشک، مبارکه، بکاول، زرگران، ابراهیمی، قید، شاه آباد حسینی، با این محلات ادغام گردیده و باعث تغییرات کاربری از تولیدی به مصرفی و خدماتی شده است.

کلیدواژه‌ها


ابراهیم زاده، عیسی. و رفیعی،قاسم. 1388 .تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی فضایی شهر مرودشت با استفاده از  مدل­های آنتروپی، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 69، ص123.
افراخته، حسن. حجی پور، محمد. 1392. خزش شهری و پیامد­های آن در توسعه پایدار روستایی (مورد: روستا­های پیرامونی شهر بیرجند)، فصلنامه بین­المللی انجمن جغرافیایی). 11(39)، 158-185.
جلالیان، حمید. ضیائیان، پرویز. دارویی، پرستو. کریمی، خدیجه. 1392. تحلیل خزش شهری و تحولات کاربری اراضی (مطالعات تطبیقی شهر­های ارومیه و اصفهان)، فصلنامه برنامه­ریزی کالبدی-فضایی. 2(4). صص 73-98.
قادر مزی، حامد. 1383. نقش روستاشهرها در توسعه روستا­های پیرامونی، مطالعه موردی روستاشهر دهلگان، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، به راهنمایی دکتر مهدی طاهرخانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
سلطانی، کامبیز بهرام . 1371، مجموعه مباحث روشهای شهرسازی، محیط زیست، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران. 91:37.
شاچری، ع. شجاعی،م. امامی،ا. و باغبان،ر.1381. مجموعه قوانین و مقررات حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها. سازمان امور اراضی ،
شکوئی، حسین، 1379 ، دیدگاه های نو در جغرافیای شهری،جلد اول، چاپ چهارم، انتشارات سمت، تهران.صفحات 199:592.
شفیعی، محمد،1384.کاربرد فناوری سنجش از دور در ارزیابی و مدل سازی تغییرات کاربری اراضی دشت قزوین 2:11.
شنانی هویزه، سیده مائده. زراعی، حیدر. 1395. بررسی تغییرات کاربری اراضی طی دو دهه دوره زمانی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز ابوالعباس). پژوهشنامه مدیریت حوزه آبخیز، سال هفتم. شماره 14. ص 325 .
رضویان،محمد تقی.1381. برنامه ریزی کاربری اراضی شهری تهران: انتشارات منشی ص. .44:254
کلالی مقدم، ژیلا. 1393. بررسی عوامل مؤثر بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی (نمونه موردی: مناطق روستایی شهرستان رشت). مجله پژوهش برنامه­ریزی روستایی، سال 4. شماره 1. شماره پیاپی 9.
محمد زاده، رحمت.1386. بررسی زیست محیطی توسعه فیزیکی شتابان شهرها با تاکید بر شهرهای تهران و تبریز، توسعه­ای، شماره نهم،93:112.
محمدی، سعدی. مرادی، اسکندر. حسینی، شرمین. 1397. شناسایی و تحلیل اثرات خزش شهری بر وضعیت توسعه نواحی روستایی پیرامون (مطالعه موردی: روستا­های پیرامون شهر مریوان). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال بیستم، شماره 56.
هاشمی،ف. 1370، حفظ زمین های کشاورزی و باغ ها در طرح ریزی کالبدی، مجموعه مقالات کنفرانس بین المللی طرح ریزی کالبدی، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی ومعماری ایران.ص345.
Audrey N. Clark, 1985, Longman Dictionary Of Geography; human and physical, Longman.pp.454:736.
Anas, A., 1999, the Cost and Benefits of Fragmented Metropolitan Governance, The New Regionalist Policies, state university of NewYork at Boffalo, symposim of Regionalism promise and problems.pp.20:29.
Hall, p, Pfeiffer, U. 2000.Urban Featur Global Agenda for Twenty-first Century Cities. Did geon,  A. M.,N Redeloff, V. C., Housing Density
And Landscape Oatterns on Bird Species Richness Across the United Staes Ecol.APl.17 (7).
 Kaiser, E J, Godschalk, D.R, Chapin F. S. Jr.1995. Urban land use planning (4th ed). Urbana: University of Illinois press.pp110.
Peiser, R 2001. ” Decomposing urban sprawl”, Town Planning Review 72.
Beinat, E, P.Nijkamp. 1997. landuse planning and Sustainable development, Research Memorandum ,Veije University, Amsterda.PP.1:14.
Bowen,Richard L,,Linda J.Cox,, Morton  F,1991, the Interface between Tourism Agriculture.Journal of Tourism Studies 2:43-54.
Cecilia, T. 2004. Rural urban linkages and Pro-Poor Agricultural Growth an Overview- Helsink' Workshop 8-17.
Ding, H., Wang, R.C. and Wu, J.P. 2007. Quantifying land use change in Zhejiang coastal Region, China Using multi-temporal landsat TM/ETM images. Pedosphere. 17: 712–720.
IGBP/HDD, 1995. landuse and land cover ghange,Science/research plan, Stockholm, Geneva.pp.42.222.
Susslind. L, Cruikshank. J.1987.Breaking the Impasses: Consensual approaches toresolving Public disputes. New York: Basic Books.pp.121:276.
Hawley. A, 1960. Human ecology: A theory of Community structure. New York: Ronald Pres PP.44:474.
Holling,C.S., Goldberg, M. A.1971. Ecology and Planning. Journal of the AmericanInstitute of Planners. 37 (4).pp 221-30.
Ortolano, L, 1984. Environmental planning and Decision making. New York: John Wiley & Sons.pp.125:234.
Xu, W. 2004. The changing dynamics of land-use Change in rural China: acase study of Yuhang, Zhejiang Province. Environment and Planning. A 36:1595–1615
Gao, J., Liu, Y.S. and Chen, Y.F. 2006. Land cover Changes during agrarian restructuring in northeast China. Applied Geography. 26: 312–322.
World Bank.1992. World development report: Development and environment, World BankWashington D.C.PP.322.
Yikalo, H, And Aray, F.(2009),URBAN Land Use Chage Analysis And Modeling: A Case Study of Setubal and Sesimbra,Podtugal. Remote Sensing ISSN 2072-4292.1549:1563