بررسی مؤلفه‌های اجتماعی پدیده غریبه آشنا در مناطق روستا- شهری مورد: کلان‌شهر رشت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

4 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

امروزه، رشد شهرهای بزرگ و افزایش جمعیت باعث گسست پیوند همدلی و نوع‌دوستی در کلان‌شهرها شده است. به‌گونه‌ای که در جوامع سنتی روابط اجتماعی به‌هم‌پیوسته بوده و براساس آشنایی‌های درازمدت، دوستی، مناسبات فامیلی و خانوادگی استوار است و این در حالی است که شرایط خاص اجتماعی اقتصادی حاکم بر جوامع بزرگ شهری فرصت کمتری برای همدلی فراهم آورده است. با توجه به‌ ضرورت توجه به مسائل اجتماعی گمنامی- غریبگی در فضای کلان‌شهرهای امروزی، در این پژوهش به بررسی مؤلفه‌های پدیده غریبه آشنا در فضای اجتماعی روستاهای پیوسته و ناپیوسته کلان‌شهر رشت پرداخته‌ شده است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و از نوع کاربردی است. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه گردآوری ‌شده‌اند. با توجه به جامعه آماری 120 هزار نفری مناطق روستایی پیوسته و ناپیوسته در محدوده کلان‌شهر رشت برای تعیین حجم  نمونه  از فرمول کوکران استفاده‌شده است که از 384  روستاییان پرسشنامه تهیه گردیده شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزار Smart-Pls استفاده‌ شده است و به بررسی روابط بین مؤلفه‌های اجتماعی، شامل: انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، حمایت اجتماعی، تعلق اجتماعی، عام‌گرایی اجتماعی در رابطه با پدیده‌ی غریبه آشنا با کمک معادلات ساختاری پرداخته‌شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که این روابط همگی در مناطق روستایی پیوسته و ناپیوسته به کلان‌شهر رشت از رابطه مستقیم و مثبتی برخوردارند. در این ‌بین مؤلفه‌های انسجام اجتماعی با مشارکت اجتماعی بیشترین تأثیر را بر هم دارند و این همبستگی و نقاط مشترک در بین شهروندان مناطق روستایی پیوسته به کلان‌شهر رشت خود بازدارنده بسیاری از تعارضات و مشکلات اجتماعی است. 

کلیدواژه‌ها


پور آقایی، عبدالله . 1385. علل شکل‌گیری اسکان غیررسمی در شهر رشت و راهکارهای ساماندهی آن. مجله مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، شماره 2: 45-66 .
-شرکت طرح و کاوش. 1386. طرح جامع شهر رشت، سازمان شهرداری شهر رشت.
-شهرداری رشت .1396. دفتر مطالعات سازمان شهرداری شهر رشت.
-یاسوری, مجید و مریم السادات سجودی .1393. روند ادغام روستاهای حاشیه‌ای در شهر رشت و پیامدهای آن، اولین کنفرانس ملی جغرافیا، گردشگری، منابع طبیعی و توسعه پایدار، تهران، موسسه ایرانیان، قطب علمی برنامه‌ریزی و توسعه پایدار گردشگری دانشگاه تهران.
Amin, A., (2012), Land of Strangers, Land of Strangers, Polity Press, Cambridge, 2012, pp. v + 200 ,ISBN 978-0-7456-5217-7.
Bailey, F.G., (1996), The Civility of Indifference, Ithaca, NY: Princeton University Press.
Diana Martin. (2014). Polarisation and cohesion in divided cities, City: analysis of urban trends, culture, theory, policy, action, 18:3, 363-367, DOI:  10.1080/13604813.2014.906732.
Durkheim, Emile. (1997)The Division of Labour in Society. Trans. W. D. Halls, intro. Lewis A. Coser. New York: Free Press, pp. 39, 60, 108.
Everett, B. (2009), Belonging: Social exclusion, social inclusion, personal safety and the experience of mental illness, Copyright Mood Disorders Society of Canada.
Fischer, C, S. (1984) The urban experience, New York: Harcourt Brace Jovanovich.
Forrest, R. & Kearns, A. (2001). Social cohesion, social capital and the neighborhood. Urban studies, 38(12),2125-2143.
Giddens, Anthony (1982) Sociology: a Brief but Critical Introduction. London : Macmillan
Goffman, E. (1959) The Presentation of Self in Everyday Life. Doubleday Anchor Books, Doubleday, Garden City.
Gomes, M.B. & Muntaner, C. (2005). Urban redevelopment and neighborhood health in East Baltimore. Maryland: The role of communication and institutional social capital. Critical public health, 15 (2), 83-102.
Guest AM, Kubrin CE, Cover JK. (2008). Heterogeneity and harmony: Neighbouring relationships among Whites in ethnically diverse neighbourhoods in Seattle. Urban Studies 45: 501–526.
Hays, A.R. & Kogl, A.M. (2007). Neighborhood attachment, social capital building, And political participation: A case study of low-and moderate- income residents of Waterloo IOWA. Journal of urban affairs, 29 (2), 181-205.
Junjia Ye, (2013), Notes on the Familiar Stranger: thinking through ambivalent encounters in public spaces. Part One, Posted on August 23, 2013 by Fass Research Division blogs under Uncategorized, NUS FASS Global Urban Studies Research Cluster Blog On cities & urban transformation.
Krupat, Edward (1985)People in Cities: The Urban Environment and Its Effects, Cambridge University Press, Sep 13, 1985 - 235 pages
Lofland, Lyn H. (1998)The Public Realm: Exploring the City's Quintessential Social Territory ,Transaction Publishers.
Milgram, S. (1972). The familiar stranger: An aspect of urban anonymity. Division 8, Newsletter.
Milgram. S (1970). The Experience of Living in cities. 167: 1461-1468.
Murie, Alan. Musterd, Sako .(2004), Social exclusion and opportunity structures in European cities and neighbourhoods, Urban studies, Volume41,Issue8, Pages1441-1459.
Paulos, Eric, and Elizabeth Goodman.(2004) "The Familiar Stranger: Anxiety, Comfort, and Play in Public Places." Proceedings of SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems. New York, NY: ACM, 2004. 223-30.
Putnam RD. )2007(. E Pluribus Unum: Diversity and community in the twenty‐first century The 2006 Johan Skytte Prize lecture. Scandinavian Political Studies 30: 137–174.
Ritzer, G. (1983) Contemporary sociological theory, Random House USA Inc
Simmel, Georg. (1950). "The Stranger". The Sociology of Georg Simmel. By Kurt Wolff, New York: Free Press, 1950, pp 402 – 408.
Thrift, N., (2005),“But malice aforethought: cities and the natural history of hatred” ,Transactions of  the Institute of  British Geographers, Vol.30: 133 – 150.
Tonkis, F. (2008) Trust and Social Capital In: Politics, Trust and Networks: Social Capital in Critical Perspective. London South Bank University, London, UK, pp. 17-22. ISBN 1874418438.
Tönnies, Ferdinand (1887). Gemeinschaft und Gesellschaft, Leipzig: Fues's Verlag.
Valentine, G. and Waite, L, (2012), “Negotiating Difference through Everyday Encounters: The Case of Sexual Orientation and Religion and Belief”, Antipode, Vol.44(2): 474 – 492.
Valentine, G.(2008) Living with difference: reflections on geographies of encounter , Progress in Human Geography, Volume: 32 issue: 3, page(s): 323-337.
Wacquant, L., (2007). Territorial Stigmatization in the Age of Advanced Marginality. Thesis  Eleven, 91 , p. 66-77.
Weber, M. (1958) The City, Glencoe, IL: Free Press.
Wirth, Louis (1938)Urbanism as a Way of Life, American Journal of Sociology, Vol. 44, No. 1 , pp. 1-24.
Wise, A., (2013), “Hope in a Land of Strangers”, Identities: Global Studies in Culture and Power, Vol.20(1): 37 – 45.