نقش چابهار و منطقه ویژه اقتصادی آن در توسعه سکونتگاه های پیراشهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

2 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

چکیده

امروزه مناطق آزاد به‌عنوان پدیده­ای فراگیر و ابزاری برای تحقق راهبرد­های توسعه موردتوجه قرارگرفته‌اند. هدف از ایجاد این‌گونه مناطق، فراهم کردن شرایط مناسب برای افزایش تولید، ایجاد اشتغال و رشد رفاه اقتصادی مناطق و روستا­های پیراشهری می­باشد. لذا هدف از پژوهش حاضر، اثرات جایگاه شهر چابهار با محوریت منطقه ویژه اقتصادی در توسعه اقتصادی و کالبدی-فیزیکی روستا­های پیراشهری می­باشد. روش تحقیق این پژوهش تحلیلی است. جمع­آوری داده­ها نیز به دو روش اسنادی و میدانی (پرسشنامه) صورت گرفته است. جهت تجزیه‌وتحلیل اطلاعات نیز از نرم‌افزارهای SPSS، Expert choice و مدل ELECTRE انجام‌گرفته است. نتایج آزمون تی تک­نمونه­ای نشان داد، شهر چابهار با محوریت (منطقه ویژه اقتصادی) بر توسعه اقتصادی و کالبدی روستا­های پیراشهری با اطمینان 95 درصد ازلحاظ آماری اثرگذار می­باشد. همچنین نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن با توجه به سطح معناداری 000/0، گویای رابطه معناداری بین توسعه اقتصادی-کالبدی روستا­های پیراشهری و شهر چابهار با محوریت منطقه ویژه اقتصادی می­باشد. در ادامه نیز یافته­های حاصل از تعیین وزن شاخص­ها با استفاده از روش نرم‌افزار Expert choice نشان داد، شاخص­های اشتغال و درآمد با وزن به‌دست‌آمده 226/0، بالاترین رتبه و شاخص خدمات با وزن به‌دست‌آمده 053/0، پایین­ترین رتبه را در توسعه اقتصادی و کالبدی روستا­های پیراشهری داشته باشند. نتایج مدل ELECTRE نشان داد که در بین روستا­های پیراشهری، روستا­های تیس و مرادآباد بیشترین میزان تأثیر اقتصادی و کالبدی را از شهر چابهار با تأکید بر منطقه ویژه اقتصادی را به خود اختصاص داده­اند

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آهن­جان، زینب و پودینه نظری، مریم. سرگزی دوست، فاطمه. 1394. بررسی نقش منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار با تأکید بر توسعه شهری بندر چابهار، دومین همایش بین­المللی و پنجمین همایش ملی گردشگری و جغرافیا و محیط‌زیست پایدار. اسفند 1394، تهران.
بدری، علی. دربان­آستانه، علیرضا. سعدی، سیما. 1396. تأثیر بازارچه­های مرزی بر ارتقاء شاخص­های اقتصادی-اجتماعی مناطق روستایی مرزنشین مطالعه موردی: مرز باشماق مریوان. فصلنامه برنامه­ریزی فضایی. سال 7. شماره 3. پیاپی 26. صص 41-62.
سازمان توسعه تجارت ایران، مناطق ویژه اقتصادی ایران. 1386. دفتر برنامه­ریزی تجاری. اردیبهشت 1386. ص2
سلامی، فریبا. ضرونی، زهرا. رادین، فایق. 1396. نقش مناطق آزاد در توسعه اقتصادی و ضرورت ایجاد آن در کردستان، اولین همایش بین­المللی برنامه­ریزی اقتصادی، توسعه پایدار و متوازن منطقه­ای.تهران.
کریمی، بهرام. بدری، سیدعلی. سلمانی، محمد. قدیری معصوم، مجتبی. ۱۳۹۱. ارزیابی تأثیر ارتقای روستاها به شهر در توسعه مناطق کوهستانی از دیدگاه مردم محلی (مطالعه موردی: بخش دیلمان، شهرستان سیاهکل). فصلنامه پژوهش‌هایی روستایی. سال 3. شماره ۳. صص 1-31.
لطیفی، غلامرضا. قائم­پور، محمدعلی. 1395. تأثیر مناطق ویژه اقتصادی بر رفاه و توسعه اجتماعی مناطق شهری و روستایی (مطالعه موردی: منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان). فصلنامه برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، سال 7. شماره 27، صص 189-224.
ولی­قلی­زاده، علی. 1388. بررسی جایگاه و مزیت­های اقتصادی ایران برای کشور­های CIS و ...، منطقه آزاد تجاری اقتصادی ارس. طرح پژوهشی. صص 6-55.
هادیانی، زهره. رحمانی، اسماعیل. 1395. تحلیل اثرات منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار بر ابعاد اقتصادی و فیزیکی شهر چابهار. مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی. سال 11. شماره 34. صص 85-100.
گرامی­طیبی، محسن. بیات، روح­الله، درویشی سه تلانی، فرهاد. ناصراخوان، امیر. 1398. طراحی مدل آینده‌نگاری راهبردی برای توسعه مناطق آزاد در افق 1414 (موردمطالعه: منطقه آزاد چابهار). نشریه آینده‌پژوهی ایران. دوره 4. شماره 1.  صص 71-99.
جهانی­دولت­آباد، رحمان. جهانی­دولت­آباد، اسماعیل. 1398. تبیین نارسایی­های کارکردی- فضایی مناطق آزاد با تأکید بر حوزه تجارت و بازرگانی(موردمطالعه: منطقه آزاد تجاری- صنعتی ارس). برنامه‌ریزی و آمایش فضا. دوره 23. شماره 3. صص 99-124.
حیدری­ساربان، وکیل. 1398. بررسی نقش منطقه آزاد تجاری در بهبود شاخص‌های اقتصادی مناطق روستایی: مطالعه موردی شهرستان ماکو. روستا و توسعه. دوره 22. شماره 1.  صص 111-133.
تقی­زاده، خدیجه. 1398. عملکرد مناطق آزاد تجاری- صنعتی کشور در چهار سال اول برنامه چهارم توسعه، مجله اقتصادی (دوماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی). دوره 10. شماره 9. صص 123-132.
فرزام فر، صبا و باغفلکی، افشین. 1399. تأثیر گسترش مناطق آزاد تجاری بر کارآفرینی و ایجاد اشتغال پایدار در منطقه قصرشیرین. همایش ملی مجازی بومی­سازی؛ به‌روزرسانی و کارآمدی مدیریت آموزشی در سازمان‌های آموزشی. کرمانشاه.
نوروزی، میلاد و حلاج­راسخ­ولی­زاده، فرشید. 1398. نقش مناطق آزاد تجاری در توسعه اقتصادی و جذب سرمایه­گذاران خارجی. سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش­های نوین در مدیریت، اقتصاد، حسابداری و بانکداری. تهران.
رنجبر، همایون. 1398.  نقش گسترش مناطق آزاد تجاری بر کارآفرینی و ایجاد اشتغال پایدار. دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، مهندسی صنایع، اقتصاد و حسابداری، تهران.
Chirisa, I, Mazhindu, E, Bandauko, E, 2016. Peri-Urban Developments and Processes in Africa with Special Reference to Zimbabwe, EBook, ISBN 978-3-319-34231-3
Harvey D. 1973. Social justice and the city. London.
Harvey D. 1982. The limits to capital. Oxford.
Jin, W. 2013. The economic impact of Special Economic Zones: Evidence from Chinese municipalities, Journal of Development Economics, Vol 101. PP. 133-147
Zheng, W. Yang, Zh. Xuefeng, W, Jihong, Ch., 2014, Policy and politics behind Shanghai’s Free Trade Zone Program, Journal of Transport Geography, Vol 34, PP. 1- 6.
Liberato, A.S. and Fennell, D. 2007. Gender and well-being in the Dominican Republic: impact of free trade zone employment and female headship, World Development, Vol. 35. No. 3. PP. 394-409.
Galasso, V. and Profeta, P. 2011. The political economy of social security: a European survey, Political Economy, Vol. 1. No. 8. PP .1-29.
Skinner, A. 2009. The Shaping of Political Economy in the Englishment, Scottish Journal of Political Economey, Vo1.37, P.157.