تحلیل زیست‌پذیری اقتصادی در روستاهای پیراشهری ملکان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه آموزشی برنامه ریزی روستایی، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 دکتری گروه آموزشی برنامه ریزی روستایی، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

هدف از تحقیق حاضر تحلیل و بررسی زیست­پذیری اقتصادی در روستاهای پیراشهری شهر ملکان می­باشد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف اکتشافی و از نظر روش توصیفی تحلیلی و از لحاظ جهت­گیری در زمره پژوهش­های کاربردی است. برای جمع­آوری داده­ها و اطلاعات مورد نیاز از روش­های کتابخانه­ای ـ میدانی (مشاهده و پرسشنامه) استفاده شده است. برای رتبه­بندی روستاها از نظر زیست­پذیری اقتصادی با استفاده از روش SAWتعداد 12 روستا در شعاع 5 کیلومتری شهر ملکان انتخاب شدند که طبق سرشماری  سال 1395 دارای 29709 نفر جمعیت و 9601 خانوار بودند که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 154 خانوار روستایی به­عنوان نمونه انتخاب شدند. در ادامه جهت مطالعه دقیق ذهنیت­ها در خصوص عوامل مؤثر در زیست­پذیری اقتصادی روستاهای پیراشهری شهر ملکان از روش ترکیبی کیو (Q) و تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. تعداد مشارکت­کنندگان در این پژوهش 19 نفر متخصص، کارشناس و مدیران روستایی بودند که به 30 گزاره تحقیق پاسخ دادند. نتایج تحقیق نشان داد، روستاهای لکلر با نمره نهایی 100/0، تازه قلعه با نمره نهایی 097/0 و عباس­آباد با نمره نهایی 095/0 در رتبه­های اول تا سوم از نظر زیست­پذیری اقتصادی قرار دارند و مهمترین عوامل تأثیرگذار در تفاوت فضایی روستاها از نظر زیست­پذیری اقتصادی عبارتند از: 1) سهولت دسترسی به شهر و وجود منابع آب کافی با مقدار ویژه 28/4 و مقدار واریانس 76/26، 2) وجود توسعه اقتصادی قابل قبول، 3) یکنواختی محیطی و بازدهی نیروی کار و وجود امکانات آموزشی و 4) وجود فرصت­های شغلی، امکان فرآوری محصولات باغی و امنیت اجتماعی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آخوندی‌قهرودی، مرضیه، نظری، عبدالحمید، رستمی، شاه‌بختی، صلاحی‌اصفهانی.گیتی. 1399. تحلیل فضایی زیست‌پذیری اقتصادی در سکونتگاه‌های روستایی شهرستان ری. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی. سال 9. شماره 2. 265-245.
اسماعیل‌پور، علی‌منظم، شاهوردی، حدیث، رومیانی، احمد، چهرازی. الیاس. 1397. اولویت­بندی نواحی روستایی براساس شاخص­های زیست‌پذیری (مطالعه موردی: بخش زاغه، شهرستان خرم‌آباد). فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات برنامه‌ریزی – سکونتگاه‌های انسانی.دوره 13. شماره 4. صص 988-971.
امانپور، سعید. 1396. شناخت و تحلیل تفاوت زیست‌پذیری روستاهای پیرامون شهری ایذه. نشریه علوم و تکنولوژی محیط زیست. دوره 21. شماره 8. صص 173-159.
حکیم‌دوست، سید یاسر، مرادی، محمود، رستمی، شاه بختی، نظری. عبدالحمید. 1397. تحلیل فضایی زیست‌پذیری در روستاهای مرزی شهرستان هیرمند. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی. سال 7. شماره 4. صص 126-101.
خراسانی، محمدامین، رضوانی. محمدرضا. 1392. تحلیل ارتباط زیست‌پذیری روستاهای پیرامون شهری با برخورداری خدماتی (مطالعه موردی: شهرستان ورامین). مجله علمی-پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا). سال 3. شماره 3. صص 16-1.
خراسانی، محمدامین، رضوانی، محمدرضا، مطیعی‌لنگرودی، سیدحسن، رفیعیان. مجتبی. 1391. سنجش و ارزیابی زیست‌پذیری روستاهای پیرامون شهری (مطالعه موردی: شهرستان ورامین). نشریه پژوهش‌های روستایی. سال 3. شماره 4. 104-79.
دانایی­فرد، حسن، حسینی، سید. یعقوب و شیخ‌ها، روزبه. 1392. روش­شناسی کیو: شالوده­های نظری و چارچوب انجام پژوهش. تهران: انتشارات صفار.
ساسان­پور، فرزانه. 1396. ناگفته‌هایی چند از زیست­پذیری. مجله علمی – تخصصی آباد. شماره 1. صص 34-35.
ساسان­پور، فرزانه، علیزاده، سارا و اعرابی مقدم، حوریه. 1397. قابلیت سنجی زیست­پذیری مناطق شهری ارومیه با مدل RALSPI. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 18. شماره 48. صص 258-241.
علوی‌زاده، سیدامیرمحمد، کیومرث، سمانه، ابراهیمی، الهام، علیپور. مرضیه. 1397. تحلیل زیست‌پذیری سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان کاشمر). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی. سال 8. شماره 2. صص 114-97.
عیسی­لو علی اصغر، بیات مصطفی، بهرامی عبدالعلی. 1393. انگاره زیست­پذیری رهیافتی نوین جهت ارتقای کیفیت زندگی در جوامع روستایی (مطالعه موردی: شهرستان قم، بخش کهک). فصلنامه مسکن و محیط روستا. دوره 33. شماره 146. صص 120-107.
قراگوزلو، هادی، شوقی. مرضیه. 1397. ارزیابی سطوح زیست­پذیری نواحی روستایی (موردی: بخش کاکی شهرستان دشتی). نشریه جغرافیا و روابط انسانی. دوره 1. شماره 3. صص 368-353.
فتاحی، سجاد، روح‌الله قاسمی، محمد، فکری، جلیلی، محدثه. 1397. پایداری ملی و سیستم‌های حکمرانی ایران و مساله پایداری. مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری.
مرکز آمار ایران. 1395. سرشماری عموم نفوس مسکن شهرستان ملکان. قابل‌دسترس در سایت: https://www.amar.org.ir/.
عنبری، موسی. 1389. بررسی تحولات کیفیت زندگی در ایران (1385- 1365). فصلنامه توسعه روستایی، دوره اول، شماره 2، صص 181-149.
ملکی، مرتضی، حسنی، سیده فریبا. 1393. شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر در بازاریابی کارآفرینانه در شرکت­های کوچک و متوسط (روش کیو). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سمنان.
ویسی‌ناب، برهان، بابایی‌اقدم، فریدون، قربانی. رسول. 1398. تحلیل عوامل اقتصادی اثرگذار بر زیست‌پذیری شهری (موردمطالعه: کلان‌شهر تبریز). فصلنامه علمی اقتصاد و مدیریت شهری. دوره 7، شماره 3. صص 52-35.
Alavizadeh, S. A. M., Kiumars, S., Ebrahimi, E., Alipour, M. 2019. Analysis of Livability of Rural Settlements (Case Study: Villages of Kashmar County). Journal of Research and Rural Planning. Vol. 8. No. 2. Serial No. 25.
Badland, H., Whitzman, L., Aye, B. H. 2016. Urban Liveability: Emerging Lesson From Australian for exploring the potential for indicators to measure the social determinants of health. Journal of Social Science and Medicine. No. 111. PP. 64-73.
Casini, L.,  Boncinelli, F., Gerini. F., Caterina, R., Scozzafava, G., Caterina, C. 2021. Evaluating rural viability and well-being: Evidence from marginal areas in Tuscany. Journal of Rural Studies.Vol. 82. PP. 64-75.
Dong, H., & Qin, B. 2017. Exploring the link between neighborhood environment and mental wellbeing: A case study in Beijing, China. Journal of Landscape and Urban Planning, Vol. 164.PP. 71–80.
Dongsheng, Z., Mei-Po, K., Wenzhong, Z., Jie, F., Jianhui, Y., Yunxiao, D. 2018. Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China. Jurnal Cities. Vol. 79.PP. 1-10.
EIU. Liveability report-global liveability survey.2018. http://store.eiu.com/product.aspx? PID=455217630 (JULY-6 2018).
Larice, M. 2005. Great Neiborhoods: The Livability and morphology of High density neighborhoods in Urban North America, Doctor of  Philosophy in City and Regional Planning, University of California, Berkeley, Professor Michael.
Mccrea, R. 2017. Urban Sustainability Spatial Pattern and Its Impact on Quality of Life, Australia. Journal of Jurnal Housing, Vol. 49. No. 7.PP.89-98.
Mccrea, R. Walters, P. 2012. Impacts of Urban Consolidation on Urban Liveability: Comparing an Inner and Outer Suburb in Brisbane, Australia. Housing. Journal of Theory and Society,  Vol. 29. No.2. PP. 190-206.
Norris, T.and Mary, P. 2000. The health community’s movement and the coalition for heal their cities and communities. Journal of public health reports, Vol. 115. PP. 118-124.
Roger, S. 2016. Erosion modeling in Mysore area using GWR method and using meta- SWAT model. Journal of Social Studies, No. 7.
Seymoar, J. 2008. Principles of livable communities.journal of environmental science. Vol. 12. No. 1. PP. 172-188.
Southworth, M. 2003. Measuring the liveable city. Journal of Built Environment (1978). Vol. 29. No. 4. PP. 343-354.
Steelman, T. A. & Maguire, L. A. 2007. Understanding participant perspectives: Q methodology in national forest management. Journal of policy analysis and management. Vol .18. No. 3. PP. 361-388.
Tsuang, H. C., & Peng, K. H. 2018. The Livability of Social Housing Communities in Taiwan: A Case Study of Taipei City. International Review for Spatial Planning. Vol. 6. No. 3. PP. 4-21.
Veveris, Armands. Sapolaite, Vaida.  Bilan, Yuriy. 2019.  How Rural Development Programmes Serve for Viability of Small farms? Case of Latvia and Lithuania. Agris on-line Papers in Economics and Informatics. https://www.researchgate.net/publication/334029066.