واکاوی نظام تحولات و چالش ها در فضاهای پیراکلانشهری مورد: کلانشهر مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات، علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد گروه جغرافیا، واحد علوم و تحقیقات، دانشکده ادبیات، علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استاد گروه برنامه‌ریزی شهری، مجتمع دانشگاهی پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، ایران

چکیده

کلانشهر مشهد و حریم آن‌ها در طی سال‌های اخیر رشد فیزیکی نامتوازنی را تجربه کرده و در حال حاضر در ابعاد مختلف مدیریتی، اقتصادی، کالبدی، اجتماعی، زیست‌محیطی و غیره با مشکلاتی زیادی همراه است. در این کلانشهر افزایش جمعیت و مهاجرت و ادغام روستاهای حریم شهر در بدنه کلانشهر مشهد از یک‌سو و کژ مدیریتی از سوی دیگر زمینه را برای افزایش چالش‌های مذکور افزوده است. نوع تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است و در جمع‌آوری اطلاعات از مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای بهره گرفته‌شده است. برای تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها از روش کوکوسو (cocoso) استفاده گردید. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که در بخش اجتماعی شاخص عدم مشارکت مردم به‌عنوان یک حلقه مفقوده در ساماندهی پیرامون کلانشهر مشهد؛ در بخش اقتصادی شاخص افزایش تخلفات در ساخت‌وساز برای به دست آوردن سود بیشتر در مناطق پیرامونی کلانشهر مشهد؛ در بخشی کالبدی شاخص نبود مدیریت واحد در پهنه موردمطالعه برای صدور مجوز و نظارت برساخت و ساز؛ در بخش مدیریتی شاخص بخشی بودن مدیریت در پیرامون کلانشهر مشهد و درنهایت بخش زیست‌محیطی شاخص افزایش مشکلات زیست‌محیطی در پی تغییرات کاربری‌ها در محدوده و پیرامون کلان‌شهر مشهد اشاره کرد که پیرامون و حریم کلانشهر مشهد در وضع موجود با آن‌ها روبه‌رو است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسد بیگی، حمید.1394. ضرورت توسعه میان افزا در مدیریت زمین پایدار حریم شهر تهران، شهر نگار، دو ماهنامه شهرنگار، شماره 72.
سبحانی، نوبخت. سلمان زاده، سینا. بهنامی مقدم، مریم. فرجی، احمد. 1399. آسیب‌شناسی حریم کلانشهر تهران، دوره 18، شماره 60، صص 239-266.
انوری، نعمت‌الله. الدین دریاباری، سید جمال.1397.بررسی مسائل مدیریتی حریم کلانشهر تهران در ارتباط با روند فعلی و آتی تحولات کالبدی و جمعیتی، نگرش‌های نو در جغرافیایی انسانی، سال دهم، شماره دوم.
انوری، نعمت‌الله.1397. ساماندهی حریم کلانشهر تهران در چارچوب مطالعه روابط متقابل میان اسکان جمعیت و اشتغال، فصلنامه جغرافیا، سال هشتم، شماره دوم.
براتی، ناصر. ثامنی، امیر. سلیمان نژاد، محمدعلی.1395. ضرورت‌ها و الزامات مدیریت یکپارچه در کلانشهر تهران (جدایی شهرستان‌های ری و شمیرانات از کلانشهر تهران؛ تهدید یا فرصت)، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
براک پور، ناصر. اسدی، ایرج.1387. نظریه‌های ﻣــﺪﻳﺮﻳﺖ ﻭ ﺣﻜﻤﺮﻭﺍﻳﻲ ﺷﻬﺮﻱ، دانشگاه هنر، دانشکده معماری و شهرسازی، گروه شهرسازی.
پرهیزکار، اکبر. فیروزبخت، علی.1390.چشم‌انداز مدیریت شهری در ایران با تأکید بر توسعه پایدار شهری، مجله جغرافیایی سرزمین، سال هشتم، شماره32.
سرور، رحیم. بافرانی، جمال.1395.حریم، حلقه مفقوده در نظام مدیریت سیاسی فضا در تهران؛ تحلیلی راهبردی از وضعیت موجود و ارائه پیشنهاد‌ها، فصلنامه امایش سیاسی فضا، سال اول، شماره اول.
عبدی دانشپور، زهره . تارانتاش، مسعود.1395. تحلیل اثرات گسترش برنامه‌ریزی نشده کلان‌شهرها بر محیط طبیعی پیرامون :رویکردی ویژه به منطقه کلان‌شهری تهران، باغ نظر، سال سیزدهم، شماره 43.
قائدرحمتی، صفر و احمدی نوحدانی، سیروس.1395. بررسی مشکلات مدیریت سیاسی فضا در حریم شهر تهران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 31، شماره سوم.
کاظمیان، غلامرضا. میر عابدینی، سیده زهرا.1391. شناسایی ابعاد و راهکارهای تحقق مدیریت یکپارچه شهری با روش فراتلفیق، چهارمین کنفرانس مدیریت و برنامه‌ریزی شهری.
گزارش وضعیت شهرهای جهان.2016. un habitat، مترجم، گلسا همراهی.
محسنی، مقدم، مریم.1395. کمربند سبز راهکاری محلی برای چالش‌های محیطی، طرح کمربند سبز فرانکفورت، منظر، شماره 37.
شیخی، محمد و شبستر، محسن.1397. آسیب‌شناسی مدیریت یکپارچه حریم کلانشهر تهران، فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، سال سوم، شماره 4، صص 1-34.
مرکز آمار ایران.1395.
مطوف، شریف.1389. سازمان برنامه‌ریزی شهری در تجربه‌ی کلانشهرها؛ مدیریت یکپارچه شهری و نهاد برنامه‌ریزی توسعه شهری تهران، منظر، شماره 6.
مهندسین مشاور اوت.1397. طرح راهبردی عملیاتی حریم کلانشهر مشهد، شهرداری مشهد.
هادی زاده، مریم.1392. مدیریت اراضی حریم شهرها؛ راهکاری اصولی در کاهش مشکلات شهری نمونه:کلانشهر مشهد، هفت شهر، 44-43.
Bengston, D. N. and Y. C. Youn.2006. “Urban containment policies and the protection of natural areas: the case of Seoul’s greenbelt”, Ecology and Society 11(1): 3: http://www.ecologyandsociety.org/vol11/iss1/art3/
Bengston, D.N.; Fletcher, J.; Nelson, K.2004. Public policiesfor managing urban growth and protecting open space: policyinstruments and lessons learned in the United States.Landscape and Urban Planning. 69: 271-286.
Chakrabarty, B. K .2001. Urban Management - Con-cepts, Principles, Techniques And Education, Cities, Vol 18, No 5. Pp 331–345.
Mallinis, G., D. Emmanoloudis, V. Giannakopoulos, and F. Maris.2011. Mapping and Interpreting Historical Land Cover/Land Use Changes in a Natura 2000 Site Using Earth Observational Data: The Case of Nestos Delta, Greece. Applied Geography, 31 (1), 312-320.
Pendall, R.; Martin, J.; Fulton, W.2002. Holding the line:urban containment in the United States. Discussion Paper.Center on Urban and Metropolitan Policy. Washington, DC:The Brookings Institution:http://www.brook.edu/dybdocroot/ es/urban/publications/pendallfultoncontainment.pdf
Thapa, R. B. and Y. Murayama.2010. Drivers of Urban Growth in the Kathmandu Valley,  epal: Examining the efficacy of the Analytic Hierarchy Process. Applied Geography, 30 (1), 70-83.
Yu, W., Sh. Zang, Ch. Wu, W. Liu, and X. Na.2011. Analyzing and Modeling Land Use Land Cover Change (LUCC) in the Daqing City, China. Applied Geography, 31 (2), 600-608.