تحلیل اثرات و پیامدهای الحاق روستا به شهر(مورد: روستاهای الحاقی به شهر آمل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد آمایش شهری، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران .

2 استادگروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

3 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

چکیده

با ادامه رشد شهرها، فعالیت‌های شهری به‌صورت تدریجی به سمت مناطق روستایی گسترش می‌یابد. در چنین شرایطی تحول در ساختار‌های اقتصادی، اجتماعی، محیطی و...در سکونت‌گاه‌های الحاق شده به‌ویژه روستاهای پیرامونی شهری ابعاد پیچیده‌ای را به خود می‌گیرد. این وضعیت در بسیاری از کشور‌های دنیا و ایران همچنین در شهر آمل به وجود آمده است. در این تحقیق به بررسی اثرات خزش شهری و پیامد‌های اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و محیطی-کالبدی در سه روستای الحاقی به شهر آمل پرداخته‌شده است. جامعه آماری پژوهش ساکنان  روستاهای موردمطالعه و حجم نمونه براساس روش کوکران محاسبه شد. داده‌های موردنیاز تحقیق به کمک تصاویر ماهواره‌ای لندست 4 و سنتینل 2 در دو مقطع زمانی 1370 و 1400 و فنون سنجش‌ازدور و نیز  تکمیل پرسشنامه جمع‌آوری شد و تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون تی تک نمونه‌ای و آزمون تحلیل واریانس (آنوا) صورت گرفت. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، با توجه به میانگین کلی، روستای شادمحل (03/3)، روستای کلاکسر (99/2) و روستای قرق (85/2) به ترتیب بالاترین و پایین‌ترین میانگین را دارا می‌باشند. آثار الحاق روستاهای موردمطالعه به شهر آمل در بعد اقتصادی به‌طور نسبی مثبت بوده ولی در بعد اجتماعی-فرهنگی تأثیرات منفی را در پی داشته است. در بعد محیطی-کالبدی در نماگرهای دسترسی‌ها تأثیرات مثبتی را در روستاهای موردمطالعه مشاهده شد. اما  نماگرهای تغییر کاربری اراضی کشاورزی به مسکونی و تجاری  از مهم‌ترین پیامد‌های منفی بعد محیطی-کالبدی الحاق روستا به شهر شناخته شد. همچنین نتایج نشان داد که در بین ابعاد اقتصادی تفاوت معناداری بین سه روستا وجود ندارد ولی در بعد اجتماعی-فرهنگی و محیطی-کالبدی تفاوت معناداری بین سه روستا دیده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


امیری نژاد، غزال. 1388. برنامه‌ریزی کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی پیشروی شهری در برخوردگاه پیرا- شهری با به‌کارگیری روش تحلیل مناسبت محیطی، نمونه موردی: منطقه 18 شهرداری تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
بیات، ناصر؛ پورغلامی سروندانی، محمدرضا؛ فدایی، هادی؛ اصانلو، علی .1400. بررسی نگرش شهروندان به اثرات خزش شهری (موردمطالعه: شهر دماوند). پژوهش‌های جغرافیای انسانی.53(2)0صص 695-673.
پورمحمدی، محمدرضا .1396. برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. تهران: انتشارات سمت
توکلی، مرتضی و نعیم‌آبادی، نازنین .1398. خزش شهری و تغییرات کاربری اراضی فضاهای پیراشهری نیشابور، توسعه فضاهای پیراشهری. 1(2).صص 165-151.
رفیعی، مهران؛ خطیبی، سید محمدرضا؛ داوودپور، زهره .1399. تبیین مفهوم پیراشهری و عوامل مؤثر د‌ر ایجاد‌ و توسعۀ آن. نشریه علمی باغ نظر 17(92).صص 50-29.
سیف‌الدینی, فرانک؛ زیاری, کرامت اله؛ پوراحمد, احمد؛ عامر، نیک پور .1391. تبیین پراکنش و فشردگی فرم شهری در آمل با رویکرد فرم شهری پایدار. پژوهش‌های جغرافیای انسانی. 44(80).صص 176-155.
شیخ بیگلو، رعنا و اکبریان رونیزی، سعیدرضا .1397. خزش شهری ، تحلیل اثرات و پیامدهای الحاق روستا به شهر از دیدگاه ساکنان (مطالعه موردی: روستاهای الحاقی به کلان‌شهر شیراز )، پژوهش‌های جغرافیای انسانی. 50 (3).صص 608-591.
عزمی، آئیژ؛ فیض، پرستو و پروانه، زینب .1397.  بررسی اثرات خزش شهری بر مناطق روستایی مطالعه موردی: شهر کرمانشاه، همایش ملی توسعه پایدار استان کرمانشاه، کرمانشاه، دانشگاه رازی.
علی‌اکبری، اسماعیل؛ طالشی، مصطفی؛ عمادالدین، عذرا .1396. الگوی توسعه کالبدی یکپارچه شهر و پیرامون با استفاده از ظرفیت‌های گردشگری مناطق پیراشهری. نشریه علمی-پژوهشی برنامه‌ریزی توسعه کالبدی. 2(5).صص 24-9.
فیروزنیا، قدیر؛ موسی کاظمی، سیدمهدی؛ صادقی طاهری، اعظم .1390. مطالعه تأثیر ادغام روستا در شهر نمونه: روستاهای ادغامی در شهر کاشان. جغرافیا و توسعه. 9(25).صص 96-79.
قادرمرزی، حامد؛ زارع ممقانی، بیتا؛ زیاری،کرامت الله .1392. ارزیابی کیفیت محیط مسکونی روستاهای ادغام‌شده در شهر سنندج مورد: روستاهای حسن‌آباد و نایسر. اقتصاد فضا و توسعه روستایی.2(5).صص 56-39.
کریم زاده، حسین و سعدی، سیما .1399. واکاوی فرایند خزش شهری و تأثیر آن در پسکرانه‌های روستایی پیرامون شهر مریوان. فصلنامه علمی-پژوهشی برنامه‌ریزی منطقه‌ای. 10(39).صص 156-141.
محمدی, یاسر؛ ملازادگان، آرزو و اسدپوریان، زینب .1399. تحلیل پیامدهای اقتصادی الحاق روستاها به شهر همدان. اقتصاد فضا و توسعه روستایی. 9(32).صص 88-65.
محمدی، سعدی؛ مرادی، اسکندر و حسینی، شرمین.1399. شناسایی و تحلیل اثرات خزش شهری بر وضعیت توسعه نواحی روستایی پیرامون (مطالعه موردی: روستاهای پیرامون شهر مریوان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. 20(56).صص74-55.
مرکز آمار ایران .1395. نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن به تفکیک تقسیمات کشوری.
نوروزی، اسرا .1398. شناخت نظریات مطرح در روابط متقابل شهر و روستا در جهان و ایران جهت دستیابی به توسعه پایدار، فصلنامه معماری سبز. 5(1).صص 61-47.
وزیری، شهرام .1390. چگونه در مقاله خود، تحلیل واریانس و کواریانس را گزارش کنیم؟(نامه به سردبیر). اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی،  6(22).صص 20-9.
ایزدی، حسن .1397. سنتز پژوهی علل و پیامدهای الحاق روستا به شهر در ایران،دومین همایش ملی چشم‌انداز توسعه پایدار روستایی ایران، تهران.
Appiah, D. O., Forkuo, E. K., Bugri, J. T., & Apreku, T. O. 2017. Geospatial analysis of land use and land cover transitions from 1986–2014 in a peri-urban Ghana. Geosciences, 7(4), 125.
Bhat, P. A., ul Shafiq, M., Mir, A. A., & Ahmed, P. 2017. Urban sprawl and its impact on landuse/land cover dynamics of Dehradun City, India. International Journal of Sustainable Built Environment, 6(2), 513-521.‏
Cobbinah, P. B., & Aboagye, H. N. 2017. A Ghanaian twist to urban sprawl. Land Use Policy, 61, 231-241
Cohen, B., .2004. Urban growth in developing countries: a review of current trends and a caution regarding existing forecasts. World Dev. 32 (1), 23–51.
Concepción, E. D. 2021. Urban sprawl into Natura 2000 network over Europe. Conservation Biology, 35(4), 1063-1072.‏
Ewing, R. H. 2008. Characteristics, causes, and effects of sprawl: A literature review. Urban ecology, 21(2), 519-535.‏
Horn, A., & Van Eeden, A. 2018. Measuring sprawl in the Western Cape Province, South Africa: An urban sprawl index for comparative purposes. Regional Science Policy & Practice, 10(1), 15-23.‏
Huang, S. L., Wang, S. H., & Budd, W. W. 2009. Sprawl in Taipei’s peri-urban zone: Responses to spatial planning and implications for adapting global environmental change. Landscape and urban planning, 90 (1-2), 20-32.
Hutchison, R. (Ed.). 2010. Encyclopedia of urban studies (Vol. 1). Sage.
Jiang, L., Deng, X., & Seto, K. C. 2013. The impact of urban expansion on agricultural land use intensity in China. Land use policy. 35, 33-39.
Li, J., Wang, Z., Lai, C., Wu, X., Zeng, Z., Chen, X., & Lian, Y. 2018. Response of net primary production to land use and land cover change in mainland China since the late 1980s. Science of the Total Environment, 639, 237-247.‏
Li, L. Y., Qi, Z. X., & Xian, S. 2020. Decoding spatiotemporal patterns of urban land sprawl in Zhuhai, China. Applied Ecology and Environmental Research, 18(1), 913-927
Liu, X., Huang, Y., Xu, X., Li, X., Li, X., Ciais, P., & Zeng, Z. 2020. High-spatiotemporal-resolution mapping of global urban change from 1985 to 2015. Nature Sustainability, 3(7), 564-570.‏
Liu, Y. S. 2018. Research on the urban-rural integration and rural revitalization in the new era in China. Acta Geographica Sinica, 73(4), 637-650
Masoumi HE, Hosseini M, Gouda AA. 2018. Drivers of urban sprawl in two large Middle-eastern countries: literature on Iran and Egypt. Human Geogr 12(1):55–79
Navamuel, E. L., Morollón, F. R., & Cuartas, B. M. 2018. Energy consumption and urban sprawl: Evidence for the Spanish case. Journal of cleaner production, 172, 3479-3486.‏
Nengroo, Z. A., Bhat, M. S., & Kuchay, N. A. 2017. Measuring urban sprawl of Srinagar city, Jammu and Kashmir, India. Journal of Urban Management. 6, (2), 45-55.
Pandey, B., & Seto, K. C. 2015. Urbanization and agricultural land loss in India: Comparing satellite estimates with census data. Journal of environmental management, 148, 53-66.‏
Pawe, C. K., & Saikia, A. 2020. Decumbent development: urban sprawl in the Guwahati Metropolitan Area, India. Singapore Journal of Tropical Geography, 41(2), 226-247.‏
Pozoukidou, G. and Ntriankos, I. 2017. Measuring and Assessing Urban Sprawl: A Proposed Indicator System for The City of Thessaloniki, Greece. Remote Sensing Applications: Society and Environment. 8, 30–40.
Rao, J. 2020. Comprehensive land consolidation as a development policy for rural vitalisation: Rural In Situ Urbanisation through semi socio-economic restructuring in Huai Town. Journal of Rural Studies.‏
Rimal, B., Zhang, L., Keshtkar, H., Haack, B. N., Rijal, S., & Zhang, P. 2018. Land use/land cover dynamics and modeling of urban land expansion by the integration of cellular automata and markov chain. ISPRS International Journal of Geo-Information, 7(4), 154.‏
Sahana, M., Hong, H., & Sajjad, H. 2018. Analyzing urban spatial patterns and trend of urban growth using urban sprawl matrix: A study on Kolkata urban agglomeration, India. Science of the Total Environment, 628, 1557-1566
Silva, C. 2019. Auckland’s urban sprawl, policy ambiguities and the peri-urbanisation to Pukekohe. Urban Science, 3(1), 1.‏
Silva, C., & Vergara-Perucich, F. 2021. Determinants of urban sprawl in Latin America: evidence from Santiago de Chile. SN Social Sciences, 1(8), 1-35.‏
Sun, Y., & Zhao, S. 2018. Spatiotemporal dynamics of urban expansion in 13 cities across the Jing-Jin-Ji urban agglomeration from 1978 to 2015. Ecological Indicators, 87, 302-313.‏
Tian, L., Li, Y., Yan, Y., & Wang, B. 2017. Measuring urban sprawl and exploring the role planning plays: A shanghai case study. Land Use Policy, 67, 426-435.
Travisi, C. M., Camagni, R., & Nijkamp, P. 2010. Impacts of urban sprawl and commuting: a modelling study for Italy. Journal of Transport Geography, 18(3), 382-392.‏
Yar, P., Atta-ur-Rahman, M. A. K., & Samiullah, S. 2016. Spatio-temporal analysis of urban expansion on farmland and its impact on the agricultural land use of Mardan city, Pakistan. Proceedings of the Pakistan Academy of Sciences, B. Life and Environmental Sciences, 53, 35-46.
Yasin, M. Y., Yusoff, M. M., Abdullah, J., Noor, N. M., & Noor, N. M. 2021. Urban sprawl literature review: Definition and driving force. Geografia-Malaysian Journal of Society and Space, 17(2), 116-128
Zhou, W., Jiao, M., Yu, W., & Wang, J. 2019. Urban sprawl in a megaregion: A multiple spatial and temporal perspective. Ecological indicators, 96, 54-66.‏