واکاوی عوامل اجتماعی مؤثر بر زیست‌پذیری پایدار سکونتگاه‌های روستایی پیراشهری جیرفت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

واکاوی زیست‌پذیری پایدار روستایی در گستره برنامه­ریزی و سیاست­گذاری برای سکونتگاه­های روستایی بسیار ارزشمند است. در پیشبرد برنامه­های توسعه روستایی به‌ویژه در سکونتگاه­های پیراشهری نقش بنیادین دارد. در بسیاری از مناطق کشور ما هنوز، عوامل اجتماعی مؤثر بر زیست‌پذیری پایدار روستایی شناسایی و سنجیده نشده است. بنابراین، پژوهش حاضر برای از بین بردن این شکاف مطالعاتی، در نظر دارد عوامل اجتماعی مؤثر بر زیست­پذیری پایدار سکونتگاه‌های روستایی پیراشهری در شهر جیرفت را شناسایی و مورد وارسی قراردهد. براین مبنا، با ابزار پرسشنامه و به روش کمی و توصیفی ـ تحلیلی  در 30 روستا و 400 خانوار نمونه تصادفی عوامل مؤثر بر زیست­پذیری پایدار روستایی بررسی شد. تجزیه‌وتحلیل داده­ها از طریق مدل معادلات ساختاری و با نرم‌افزار ایموس گرافیک انجام شد که عوامل اثرگذار بر  زیست­پذیری پایدار روستایی را آشکار ساخت. یافته­ها بیانگر اثرگذاری مثبت و معنی-دار عواملی همچون؛ آگاهی، اعتماد، انسجام، شبکه و روابط، تشکل و مشارکت اجتماعی، بر زیست‌پذیری پایدار روستایی است. همچنین، یافته­ها آشکار ساخت که از میان شاخص­های زیست‌پذیری، عامل روابط اجتماعی با کمترین میانگین معادل 67/2 و عامل تشکل اجتماعی با مقدار40/3 بیشترین میانگین را به خود اختصاص داده است و در میان شاخص‌های زیست‌پذیری پایدار در سکونتگاه‌های روستایی شاخص خدمات بهداشت و درمان کمترین میانگین معادل75/2 و شاخص مشارکت با مقدار 21/3 بیشترین میانگین را به خود اختصاص داده است. بنابراین، توجه به عوامل اجتماعی و اهمیت دادن به آن­ها در فرایند زیست‌پذیری پایدار روستایی می­تواند به رفع نابرابری­های اجتماعی و درنتیجه بهبود و ارتقاء سطح زیست‌پذیری مناطق روستایی کمک کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. آروین، محمود. فرجی، امین.1397. تحلیل فضایی پهنه‌های فقر(مطالعه موردی: شهر قائم‌شهر). اقتصاد شهری، صص39-56.

    آشتیانی، علی فتحی.1389. «مقدمه‌ای در آزمون‌های روان‌شناختی» . انتشارات بعثت. صص214-1.

    بابایان، عادل.1397. تحلیل تطبیقی اثرات طرح‌های هادی در زیست‌پذیری سکونتگاه‌های روستایی مطالعه موردی(دهستان مرحمت‌آباد جنوبی شهرستان میاندوآب)، پایان‌نامه ارشد جغرافیا، استاد راهنما- محمدظاهری، دانشگاه تبریز.

    حسن‌زاده، مرتضی.1395. شناسایی و الویت­بندی شاخص‌های سازنده برنامه‌ریزی شهری در زیست‌پذیری شهری (مطالعه موردی: مناطق چهارگانه شهر کرمان)، نشریه مطالعات نواحی شهری دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال سوم، شماره 4.

    خراسانی، محمدامین.1391. تبیین زیست‌پذیری روستاهای پیرامون شهری با رویکرد کیفیت زندگی(مطالعه موردی: شهرستان ورامین)، استاد راهنما؛ محمدرضا رضوانی، استاد مشاور؛ سیدحسن مطیعی لنگرودی و مجتبی رفیعیان، تهران، دانشگاه تهران.

    رستمعلی زاده، ولی‌اله. و سلیانی، مسعود.1390. زندگی مطلوب روستایی با تأکید بر بهزیستی اجتماع روستایی. فصلنامه علمی- پژوهشی توسعه محلی (روستائی-شهری). دوره سوم، شماره 2، صص165-168.

    سعیدی، عباس.1383. مبانی جغرافیای روستایی، چاپ پنجم، انتشارات سمت، تهران.

    سرایی، حسن.1389. مقدمه‌ای بر نمونه‌گیری بر تحقیق، انتشارات سمت، چاپ دوم، تهران98.

    شمس‌الدین و همکاران، شوهانا.1390. محیط قابل پیاده‌روی در افزایش زیست‌پذیری یک شهر، مجموعه مقالات- علوم اجتماعی و رفتاری، شماره 50، صص.167-178.

    شمس‌الدینی، علی. جمینی، داود. 1395.ارزیابی عملکرد نهادهای متولی در توسعه سکونتگاه‌های روستایی با رویکرد معادلات ساختاری موردمطالعه: شهرستان جوانرود، جغرافیا و توسعه، 43، صص: 50-35.

    عزمی، آئیژ. مطیعی لنگرودی، سیدحسن.1390. مروری بر مشکلات زیست‌محیطی روستاهای ایران و راهکارهای حل این مشکلات. مجله مسکن و محیط روستا، دوره 30،  شماره 133، ص؛ 101-118.

    قنبری، محمد. شکوهی، محمد. رهنما، محمدرحیم. خوارزمی، امید علی.1395. تحلیلی بر زیست‌پذیری شهری یا تأکید بر شاخص امنیت و پایداری(مطالعه موردی: کلانشهر مشهد). مجله پژوهش‌های جغرافیای سیاسی، سال اول، شماره3.صص 129-154.

    قاسمی، وحید.1389. مدل‌سازی معادله ساختاری با کاربرد AMOS Graghics .نشر جامعه شناسان، تهران.

    مؤمنی، احمد. جهانشیری، ماندانا. عزمی، آئیژ.1399. اثرات حکم روایی خوب بر زیست‌پذیری سکونتگاه‌های پیراشهری در دهستان اردان، فصلنامه توسعه فضاهای پیراشهری، سال دوم، شماره اول، صص205-193.

    مرکز آمار ایران، نتایج تفصیلی سرشماری نفوس و مسکن شهرستان جیرفت، سال 1395.

    Abdul-Hakim، R.، Abdul-Razak، N. A.، & Ismail، R. 2010. Does social capital reduce poverty? A case study of rural households in Terengganu، Malaysia. European journal of social sciences، 14(4)، 556-566.‏

    Bradford، M. A.، Wieder، W. R.، Bonan، G. B.، Fierer، N.، Raymond، P. A.، & Crowther، T. W. 2016. Managing uncertainty in soil carbon feedbacks to climate change. Nature Climate Change، 6(8)، 751-758.‏

    Berken، B. G. 2000. Promoting ethnic tolerance and patriotism: The role of education system characteristics. Comparative education review، 55(1)، PP. 199-207

    Erogordo، M. D. 2007. The Silesia Megapolis، European Spatial Planning.

    Fikret Szzbilir، F. 2018. Tradition and rural change in Southeastern Europe during Ottoman.

    Hammer، J. & Spears، and D. 2016.Village sanitation and child health: Effects and external validity in a randomized field experiment in rural India. Journal of health economics، 48،135-148                         

    Hu، M.، Roberts، J. D.، Azevedo، G. P.، & Milner، D. 2021. The role of built and social environmental factors in Covid-19 transmission: A look at America’s capital city. Sustainable Cities and Society، 65، 102580.‏ 

    Janmaat، J. G.، & Mons، N. 2011. Promoting ethnic tolerance and patriotism: The role of education system characteristics. Comparative education review، 55(1)، 056-081.‏              

    Liu، and Lin.2017. Urban Livability and Tourism Development in China: Analysis of Sustainable Development by Means of Spatial Panel Data. Habitat International، Vol. 68، PP 99-107.   

    Leach، J. M. et al. 2017. Improving City-Scale Measures of Livable Sustainability: A Study of Urban Measurement and Assessment through Application to the City of Birmingham، UK، Cities 71، 80-87.                                                                                                                                                                                        

    Larice، M، Z .2005. great neighborhoods: the livability and morphology high density neighborhoods in urban North America.

    Lai، C. C.، & Lin، C. P . 2008. Tourism development and economic growth: a closer look at panels. Journal of Tourism Management. 29 (1)، 180 – 192

    May، A.1996. Information Technology in Urban Planning. Routledge، London.

    Ohmar، W.، & Kaneko، Y. 2021. Post Disaster Recovery in Myanmar: BBB after Cyclone Nargis. In Build Back Better (pp. 201-214). Springer، Singapore.‏

    1. Pumcave، P. V. 2016. Woman entrepreneurship in rural Vietnam: Success and motivational factors. The Journal of Developing Areas،49(2)، 57-76.

    Portney، K .2011. A question driven socio-hydrological modeling process. Hydrology and Earth System Sciences، 20(1)، 73-92.‏

    Progordo، M.، Gadisseux، E.، Guiot، Y.، Yuan، W. Y.، Torre، A.، ... & Donnez، J. 2007. Short-term transplantation of isolated human ovarian follicles and cortical tissue into nude miceReproduction، 134(2)، 253-262.‏

    Rahman & Mittelhamer & Wandschaneder. 2003. Measuring the Quality of Life Across countries: A sensitivity Analysis of well-being indices. Wider international conference on inequality، poverty and Human well-being، May 30-31، Helsinki، Finland.

    Robert، Putnam .2016. Resource leveraging to achieve large-scale implementation of effective educational practices. Journal of Positive Behavior Interventions، 21(2)، 67-76.

    Sallyshortall، B. B. 2008. Knowledge، empowerment، and action: testing the teachers. Teaching and Teacher Education، 72، 44-53. Empowerment theory in a tourism context. Journal of Sustainable Tourism، 28(1)، 69-85.

    Setijanti، P.، et al. 2015. Traditional Settlement Livability in Creating Sustainable Living. International Conference Green Architecture for Sustainable Living and Environment، Procedia – Social and Behavioral Sciences 179، 204-211.

    Schmaal، L.، van Harmelen، A. L.، Chatzi، V.، Lippard، E. T.، Toenders، Y. J.، Averill، L. A.، & Blumberg، H. P. 2020. Imaging suicidal thoughts and behaviors: a comprehensive review of 2 decades of neuroimaging studies. Molecular psychiatry، 25(2)، 408-427.‏

    Van Rijn، F.، Bulte، E.، & Adekunle، A. 2013. Social capital and agricultural innovation inSubSaharan Africa. Agricultural Systems، 108، 112-122.

    Timmer، A.، & Stoffers، J. M. 2010. Pharmacotherapy for borderline personality disorder: Cochrane systematic review of randomised trials. The British Journal of Psychiatry، 196(1)، 4-12.‏

    Tsimpo، Clarence، & Wodon، Quentin. 2018. Residential Piped Water in Uganda: The World Bank.