تحلیل ابعاد پایداری روستاهای پیرامونی مناطق ویژه اقتصادی (مورد: منطقه ویژه اقتصادی رامشار سیستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

چکیده

امروزه مناطق ویژه اقتصادی، نقش و جایگاه ویژه­ای در توسعه پایدار منطقه­ای دارند. به‌طوری‌که با توجه به آمارها و ارقام در داخل و خارج از کشور این مناطق در توسعه پایدار و در قالب شاخص­های مختلفی تأثیر بسزایی دارند. در این راستا، هدف پژوهش حاضر، تحلیل ابعاد پایداری روستاهای پیرامونی مناطق ویژه اقتصادی رامشار سیستان می­باشد. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش تحقیق، پیمایشی است. داده­های موردنیاز تحقیق به روش اسنادی - میدانی (پرسشنامه) گردآوری‌شده است. جهت تجزیه‌وتحلیل اطلاعات نیز از نرم‌افزار SPSS و مدل Fuzzy BWM بهره گرفته شد. نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد، ارتباط بین منطقه ویژه اقتصادی رامشار و ابعاد توسعه پایدار (اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، زیست‌محیطی)، معنادار و مثبت است. نتایج مدل FBWM نشان داد، در بین ابعاد مطرح‌شده، بعد اقتصادی با وزن 351/0 بالاترین وزن را به خود اختصاص داده­اند. درنهایت نتایج تحلیل فضایی روستاهای پیرامون منطقه ویژه رامشار نشان داد، روستاهای(سکوهه با مقدار تجمیع کلی 612/3، دوست‌محمد حاجی با مقدار تجمیع کلی 564/3، سعید خان با مقدار تجمیع کلی 556/3)، رتبه­های اول تا سوم را به خود اختصاص داده­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


بابایی­فرد، اسدالله. 1389. توسعه فرهنگی و توسعه اجتماعی در ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی دوره  10. شماره 27. صص 7-56.
بدری، علی، دربان­آستانه، علیرضا، سعدی، سیما. 1396. تأثیر بازارچه­های مرزی بر ارتقاء شاخص­های اقتصادی-اجتماعی مناطق روستایی مرزنشین مطالعه موردی: مرز باشماق مریوان. فصلنامه برنامه­ریزی فضایی. دوره 7. شماره 3. پیاپی 26. صص 41-62.
بذرافشان، جواد، محمدنیا، طیبه. 1392. تحلیل پیامدهای ایجاد مناطق ویژه اقتصادی بر توسعة اقتصادی روستاها مورد شناسی: بخش عسلویه شهرستان کنگان، مجله جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای. دوره 3. شماره 6. صص 49-62.
بیات، هرین. 1397. نقش مناطق ویژه اقتصادی و شهرک‌های صنعتی در تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی. چهارمین کنفرانس بین المللی مدیریت، کارآفرینی و توسعه اقتصادی. تاکستان.
توکلی­نغمه، مصطفی. 1394. بررسی نقش مناطق ویژه اقتصادی در توسعه پایدار منطقه­ای (منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان)، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.
توکلی­نغمه، مصطفی، خداداد، مهدی، آقامحمدی، علی اصغر، مرادی، محمد. 1396. به بررسی اقتصادی ویژه مناطق نقش سنجش و بررسی در منطقه توسعه‌ای با تأکید بر آمایش سرزمین (نمونه موردی: بخش استان سلفچگان استان قم). مجله اقتصادی. دوره 17. شماره 11. صص 101-122.
حیدری­ساربان، وکیل. 1398. بررسی نقش منطقه آزاد تجاری در بهبود شاخص‌های اقتصادی مناطق روستایی: مطالعه موردی شهرستان ماکو. روستا و توسعه. دوره 22. شماره 1.  صص 111-133.
دربان آستانه، علیرضا، توکلی نغمه، مصطفی، تلخاب، امیر.­ 1394­. بررسی نقش منطقه­ی ویژه اقتصادی در توسعه نواحی روستایی (مطالعه موردی:‌ منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان- استان قم)­. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه‌ای. دوره 5. شماره 20. صص 111-124.
رضوانی، محمدرضا، قدیری، مجتبی، کالی، محمد عباسی. 1396. تحلیل نقش منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد در توسعه منطقه‌ای شرق مازندران. صنعت حمل‌ونقل دریایی. دوره 3. شماره 4. صص 27-35.
سلامی، فریبا، ضرونی، زهرا، رادین، فایق. 1396، نقش مناطق آزاد در توسعه اقتصادی و ضرورت ایجاد آن در کردستان. اولین همایش بین­المللی برنامه­ریزی اقتصادی، توسعه پایدار و متوازن منطقه­ای. دانشگاه کردستان. سنندج.
شرکت عمران شهر جدید رامشار. 1400. اخبار و اطلاعات شهر جدید رامشار.
صولتی، حسن، 1400، بررسی نقش مناطق ویژه اقتصادی در میزان اشتغال­زایی و سطح رفاه. فصلنامه علمی رهیافتی در مدیریت بازرگانی. دوره 2. شماره 2. صص70-81.
غفاری فرد، محمد. 1398. بررسی روند سیاست­گذاری توسعه و توازن منطقه‌ای طی برنامه‌های توسعه در ایران و ارائه راهبردهای اساسی. مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی. دوره 9. شماره 30. صص 21-41.
قنبرپور، خدیجه، مهکویی، حجت، امیری، علی، زین‌العابدین، یوسف. 1400. تحلیل تأثیر مناطق آزاد بر توسعه اقتصادی در ایران مطالعه موردی: منطقه آزاد ارس. جغرافیا و مطالعات محیطی. دوره 10. شماره 39. صص 7-26.
کریمیان بستانی, مریم, میر, مهیار, شهرکی, داود. 1399. نقش چابهار و منطقه ویژه اقتصادی آن در توسعه سکونتگاه‌های پیراشهری. توسعه فضاهای پیراشهری. دوره 2. شماره 2. صص 129-142.
کولکارنی، پی. دی. 1387. مفهوم توسعه، توسعه اجتماعی. ترجمه: محمود ارغوان، تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
لطیفی، غلامرضا، قائم­پور، محمدعلی. 1395. تأثیر مناطق ویژه اقتصادی بر رفاه و توسعه اجتماعی مناطق شهری و روستایی (مطالعه موردی: منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان). فصلنامه برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی. دوره 7. شماره 27. صص 189-224.
موسائی، میثم. 1388. رابطه توسعه اجتماعی و توسعه اقتصادی. راهبرد. شماره 20. صص 96-117.
میرهاشمی، مالک، قائد محمدی، محمدجواد، شکری، بهنام. 1387. تحلیل وضعیت شهرستان­های استان تهران ازنظر توسعه اجتماعی، فصلنامه پژوهش اجتماعی. دوره 1. شماره 1. صص 155-172.
هادیانی، زهره، رحمانی، اسماعیل. 1395. تحلیل اثرات منطقه آزاد تجاری- صنعتی چابهار بر ابعاد اقتصادی و فیزیکی شهر چابهار. مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی. دوره 11. شماره 34. صص 85-100.
Devadas, V. Vaibhav G. 2011. Planning for Special Economic Zone: A Regional Perspective. Institute of Town Planners. 8 (2). PP 53-58.
Li, X, Wu, X, Tan, Y. 2021. Impact of special economic zones on firm performance, Research in International Business and Finance, Volume 58, December 2021, 101463.
Lia, H, Chen, P, Grant, R. 2021. Built environment, special economic zone, and housing prices in Shenzhen, China, Applied Geography, Volume 129, 102429.
Liu, W., Shi, H. B., Zhang, Z., Tsai, S. B., Zhai, Y., Chen, Q., & Wang, J. 2018. The Development Evaluation of Economic Zones in China. International journal of environmental research and public health, 15(1), PP 56-64.
Singh, R. 2011. Impact of Special Economic Zones on the Poor and Women in India. ONGOING PROJECTS, www.isidelhi.org.
The World Bank Group. 2008. Special Economic Zones Performance, Lessons Learned, and Implications for Zone Development. Www.fias.net. PP 1-74.
Zheng, L. 2021. Job creation or job relocation? Identifying the impact of China's special economic zones on local employment and industrial agglomeration, China Economic Review, Volume 69, October 2021, 101651.