1
گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
2
دانشگاه زنجان- گروه جغرافیا
3
استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه زنجان
10.22034/jpusd.2024.443718.1302
چکیده
محدوده‌های روستایی واقع در فضای پیراشهری تهران از نیم‌قرن اخیر همواره مهاجرپذیر بوده و این امر منجر به شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی در روستاها شده است. هدف این پژوهش در ابتدا بررسی و تحلیل روند و کلان عوامل مؤثر بر شکل‌گیری و گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی در این روستاها در نیم‌قرن اخیر است و در ادامه با تمرکز بر تغییرات و تحولات جمعیتی رخ داده در 283 روستای دارای سکنه حریم تهران طی سه دهه اخیر، به چهره نمایی از وضع موجود، ارائه الگوهای فضایی سکونتگاه‌های روستایی و پیش‌بینی کانون‌های جوشان شکل‌گیری اسکان‌غیررسمی در این فضاها پرداخته است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی، به لحاظ محتوا توصیفی - تحلیلی و از نظر روش کیفی-کمی است. داده‌های مورد نیاز از طریق بررسی‌های اسنادی و اطلاعات و آمارهای رسمی گردآوری‌شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌های جمعیتی از نرم‌افزار SPSS و برای شناسایی الگوهای فضایی نقاط سکونتگاه‌های روستایی از روش‌های درونیابی و تخمین تراکم کرنل در محیط GIS استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد سرآغاز مهاجرپذیری و شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی در محدوده روستاهای پیراشهری تهران عمدتاً پس از تصویب و اجرای قانون اصلاحات ارضی در نتیجه جاذبه اقتصادی کلانشهر تهران رخ‌داده است. آرایش و الگوی فضایی و تراکم مکانی جمعیت در محدوده‌های روستایی تهران با شدت بسیار زیادتری گرایش به‌سوی روستاهای بزرگ‌تر در بخش‌های جنوب غرب و جنوب شرق تهران دارند و تراکم جمعیت در پرتراکم‌ترین نقاط روستایی این مناطق در طی سال‌های 1375-95 از حدود 40 نفر، به 85 نفر در هکتار رسیده و پیش‌بینی می‌گردد تراکم جمعیت تا سال 1405، به بیش از 168 نفر در هکتار برسد.
)