سنجش رضایت‌مندی شهروندان از کیفیت محیطی مجتمع‌های مسکونی پیرامون شهرها (مورد مطالعه: شهر گرگان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه مهندسی طراحی محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه هنر و معماری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

3 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه مدیریت شهری، دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

4 دانشجوی دکتری گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

بروز بحران‌های مختلف در ابعاد زیست‌محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی شهرها که ناشی از فقدان برنامه‌ریزی مناسب در مناطق پیراشهری است، سبب تنزل کیفیت محیط شهری شده است، این پژوهش درصدد ارزیابی میزان رضایت­مندی ساکنان متأثر از فضای باز مجتمع­های مسکونی است. رضایت از مکان امری چندبعدی و توجه به عوامل متعدد سازنده مکان در تدوین الگوی ارزیابی افراد ضروری است. براساس ادبیات موجود، الگوی پنج بعدی فضایی، اجتماعی، عملکردی، مدیریتی و دموگرافیک، به‌عنوان یکی از مؤثرترین معیارها، جهت برآورد رضایت افراد استخراج گردید. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف کاربردی و از حیث روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی می‌باشد و با توجه به ماهیت موضوع و شاخص‌های موردبررسی، رویکرد حاکم بر این پژوهش از نوع پیمایشی و همبستگی است. چارچوب نظری و ادبیات تحقیق نیز با استفاده از روش کتابخانه‌ای و اسنادی گردآوری‌شده است. در بررسی پایایی پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده‌شده است، برای ارزیابی نهایی داده‌ها از نرم‌افزار SPSS و روش آماری همچون کولموگروف-اسمیرنوف، آزمون  U- من ویتنی،  آزمون کروسکال والیس، رگرسیون و T بهره گرفته‌شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که رضایتمندی افراد در زمینه­های زیست‌محیطی، تسهیلات مجتمع، روشنایی و تهویه، دسترسی و حمل‌ونقل در سطح بسیار خوب و مدیریت و نگهداری، امنیت، کالبدی و دید و منظر در سطح  نسبتاً خوب و روابط همسایگی و اقتصادی در سطح ضعیف ( پایین‌تر از میانه) می­باشد و در کل میزان رضایتمندی ساکنین از کیفیت زندگی در این مجتمع­های مسکونی نواحی پیراشهری در حد متوسط قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


امینی، صبا؛ حسینی، باقر؛ نوروزیان ملکی، سعید .1391. بررسی تطبیقی میزان رضایت­مندی ساکنان بین دو نمونه از مجتمع­های مسکونی میان مرتبه و بلندمرتبه، نمونه­های موردی: مجتمع‌های مسکونی شهید محلاتی و سبحان، معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شماره 11، پاییز و زمستان، ص 1 - 13.
الکساندر، کریستوفر .1386. معماری و راز جاودانگی، راه بی‌زمان ساختن، ویراست دوم، ترجمه مهرداد قیومی بید هندی با مقدمه مهدی حجت، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی،ص 1-494.
بهزاد فر، مصطفی؛ قاضی‌زاده، ندا .1390. حس رضایت از فضای باز مسکونی (نمونه موردمطالعه: مجتمع‌های مسکونی شهر تهران)، نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، شماره 45، بهار، ص 15 - 24.
حسین­زاده­دلیر، کریم، رسول­زاده، زهرا، محمدخانلی، هادی. 1399. سنجش میزان رضایت‌مندی از کیفیت محیط شهری از دیدگاه شهروندان (مطالعه موردی: منطقه 5 شهرداری کلان‌شهر تبریز). پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی، 1(1)،ص 1-15.
درستکار، احسان ، ودایع خیری، رقیه. 1398. سنجش کیفیت زندگی بر مبنای رضایتمندی سکونتی (موردمطالعه: محله گلشن تهران ). فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 21(10)،ص 245-257.
درودی، محمدرضا؛ جهانشاهلو، لعیا؛ شهریاری، کمال‌الدین .1393. سنجش میزان رضایت­مندی ساکنین مسکن مهر با رویکرد مدیریت شهری (مطالعه موردی: مجتمع بوستان شهر جدید هشتگرد)، فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، سال سوم، شماره نهم، زمستان، ص 125 - 141.
ذبیحی، حسین؛ حبیب، فرح؛ رهبری منش، کمال .1390. بررسی رابطه بین میزان رضایت از مجتمع‌های مسکونی و تأثیر مجتمع­های مسکونی بر روابط انسان (مطالعه موردی چند مجتمع مسکونی در تهران)، هویت شهر 5(1)، ص 103 - 118.
رفیعیان، مجتبی؛ امین صالحی، فرزین؛ تقوایی، علی‌اکبر .1389. سنجش کیفیت محیط سکونت در شهرک اکباتان، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره چهاردهم، شماره 4، زمستان، ص 63 - 85.
زنگانه، احمد، پریزادی، طاهر، مسکنی، شراره. 1400. ارزیابی میزان رضایتمندی شهروندان از کیفیت محیط شهری (موردمطالعه : مسکن­مهر شهر رشت). مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، 2(3)،ص 31-52.
شاطریان، محسن؛ اشنویی، امیر؛ گنجی پور، محمود .1391. سنجش میزان رضایت­مندی ساکنان بافت قدیم شهر آران و بیدگل از شاخص­های کیفیت زندگی، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال چهارم، شماره سیزدهم، تابستان، صص 127 - 144.
صفری، حسین؛ خمیرانی، هاجر .1395. "تأثیر فضاهای باز بر رضایت­مندی ساکنین از فضای زندگی در مجتمع‌های مسکونی، نمونه موردی: مجتمع مسکونی پردیسان رشت"، کنفرانس بین المللی معماری، شهرسازی، مهندسی عمران، هنر، محیط‌زیست، افق آینده و نگاه به گذشته، تهران، مؤسسه هنر و معماری، ص 1-10.
صمدی فرد، زهرا؛ موحد، خسرو؛ جهانبخش، حیدر .1392. بررسی نقش فضاهای باز مشترک در مجتمع­های مسکونی امروز به‌عنوان یکی از عوامل پایداری اجتماعی در معماری بومی در افزایش امنیت شهری، کنفرانس معماری و شهرسازی و توسعه پایدار، موسسه آموزش عالی خاوران، مشهد،ص 1- 8.
عینی­فر، علیرضا؛ قاضی‌زاده، ندا .1389. گونه‌شناسی مجتمع­های مسکونی تهران با معیار فضای باز، آرمان‌شهر، شماره 5، پاییز و زمستان، ص 35 - 45.
عظمتی، حمیدرضا؛ فریدون زاده، حسن .1392. مدل یابی ساختاری رضایت­مندی کودکان از فضاهای باز مجتمع­های مسکونی، علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دوره 15، شماره 4، زمستان، ص 107 - 117.
عینی­فر، علیرضا .1384. محدوده مجتمع­های مسکونی و تداوم کالبدی شهر، مطالعه موردی شهر تهران، فصلنامه انبوه‌سازان مسکن، شماره 15، ص 28 - 35.
غضنفرپور، حسین، کریمی، صادق، سعیدی، فاطمه. 1399. تحلیل تطبیقی سنجش کیفیت زندگی در بافت‌های قدیم و جدید شهری (مطالعۀ موردی: شهر کرمان). جغرافیای اجتماعی شهری، 7(1)،ص 1-19.
فرج‌پور باصر، سویل. موسوی، میرسعید. اکبری نامدار، شبنم. 1400. بازشناسی عوامل مؤثر بر کالبد فضاهای مسکونی و سنجش میزان رضایتمندی ساکنان مجتمع‌های مسکونی از کیفیت کالبدی محیط مسکونی (مورد شناسی: مجتمع مسکونی آسمان تبریز). جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای, 11(41)،ص 149-220.
قلیزاده، فائزه، خرم، آرزو ، حمیدیان دیوکلائی، لیلا السادات. 1401. ارزیابی رضایتمندی ساکنان از کیفیت محیط سکونتی محلات پیراشهری کلانشهر رشت مبتنی بر شاخص‌های شهر بوم گرا(مورد: محله‌های حمیدیان و عینک). مجله توسعه فضاهای پیراشهری، 4(2)،ص 85-102.
محمد زاده، رحمت .1390. بررسی کیفیت عوامل فضایی و کالبدی فضاهای باز مجتمع­های مسکونی شهر جدید سهند، نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، شماره 47، پاییز، ص 29 - 38.
موسوی، میرنجف، بایرام زاده، نیما، امیدوارفر، سجاد، کامل نیا، رویا. 1400. ارزیابی سطح زیست‌پذیری در سکونتگاه‌های غیررسمی (مطالعۀ موردی: محلۀ فلاحت، شهر ارومیه). جغرافیای اجتماعی شهری، 8(2)،ص 222-203.
نوذری، شعله .1383. رهنمودهای طراحی فضاهای باز مسکونی، ، شماره 39، ص 45 - 64.
نوری ایمانی، الهام، ملک فضلی، اصغر، سعیدنیا، احمد. 1398. سنجش رضایتمندی کیفیت محیط سکونتی از دیدگاه ساکنین مسکن مهر با تأکید بر بعد کالبدی ـ بصری(نمونه موردی: شهر اردبیل). مطالعات مدیریت شهری، 11(40)،ص 17-30.
یزدانی، سمیرا؛ تیموری، سیاوش .1391.تأثیر فضاهای باز مسکونی برافزایش تعاملات اجتماعی ساکنین (مطالعه موردی: سه مجتمع مسکونی در اصفهان)، هویت شهر، شماره 15، سال 7، ص 83 -92.
Wood, L., Frank, L., & Giles-Corti, B. 2010. Sense of community and its relationship with walking and neighborhood design. Journal of Social Science &Medicine, 70, 1381-1390.
Van Kamp I., Leidelmeijer K., Marsman G., de Hollander A. 2003. “Urban enviromental quality and human well-being towards a conceptual framework and demarcation of concepts: A literature study”; J. Landscape and Urban Planning,Vol. 65, pp: 5-18.