تحلیل علل پایابی کانون های اسکان غیررسمی در پیرامون کلانشهر شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور

3 استادیار و عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی ناجا، تهران، ایران

چکیده

در کشور ایران جریان سریع شهرنشینی، طی چند دهه‌ی اخیر اسکان غیررسمی را به دنبال داشته است. این پدیده در حال رشد، مشکلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، کالبدی و زیست‌محیطی فراوانی را در اغلب شهرها به‌ویژه نواحی پیرامون کلان‌شهرهای تهران، مشهد، شیراز پدیدار ساخته و به‌شدت رشد و گسترش‌یافته است؛ به‌گونه‌ای که در حال حاضر بیش از 4/1 جمعیت شهری کشور در سکونتگاه‌های غیررسمی ساکن هستند، و می‌توان گفت که پهنه‌های اسکان غیررسمی در کلان‌شهرها فراتر از حریم شهر بوده و در نواحی روستایی پیرامونی کلان‌شهرها نیز کشیده شده است. هدف از این پژوهش تحلیلی بر اسکان غیررسمی در روستای کیان‌آباد از دهستان قره‌باغ از توابع بخش مرکزی شهرستان شیراز بوده است. این پژوهش، بر مبنای هدف از نوع کاربردی و ازنظر ماهیت و روش، توصیفی تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات، از تلفیق روش‌های اسنادی و میدانی استفاده‌شده و بر اساس آن با توجه به حجم جامعه آماری روستای کیان‌آباد (1389 خانوار) و برای تعیین حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعداد 300 نفر(سرپرست خانوار ) از روستاییان مورد پرسشگری قرار گرفت. پس از تکمیل شدن پرسشنامه‌ها با استفاده از نرم‌افزار   spssو کدگذاری پرسشنامه اطلاعات آماری استخراج گردید و مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند. یافته‌ها نشان می‌دهد که مهم‌ترین عامل شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی در روستای کیان‌آباد شیراز، عامل مهاجرت(پایین بودن درامد و تأمین مسکن ارزان) است. ازآنجاکه با توجه به نظریات و دیدگاه‌هایی که مطرح‌شده بود با توجه به ساکن شدن مهاجران در این روستا یعنی سرزمین مقصد نیز نیازمند برنامه‌ریزی بهینه و مناسب است. برای حل آن در سرزمین مقصد نیز راهکارهای متعددی ارائه‌شده است که مواردی مانند ایجاد و گسترش امکانات زیربنایی و خدمات عمومی، مدیریت مناسب زمین و مسکن، امنیت تصرف، گسترش چتر حمایتی، سامان‌دهی بخش غیررسمی و... را دربرمی گیرد.

کلیدواژه‌ها


ابراهیم‌زاده، عیسی و صیدی، مصطفی.1391.̎̎ تحلیلی بر اسکان غیررسمی و تعیین ضریب تأثیر عامل‌ها با استفاده از مدل تحلیل مسیر(مطالعه موردی: شاطر آباد کرمانشاه)̎، نشریه علمی – پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی(دانشکده علوم محیطی و معماری). شماره 41. صص 22-1.
ایراندوست، کیومرث و اعظمی، محمد و تولایی، روح الله.1393. ̎̎ شاخص‌های تعریف و تعیین سکونتگاه‌های غیررسمی در ایران ̎̎ . مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای. شماره بیست و یکم. صص 60-43.
خاکپور، براتعلی و بیرانوند زاده، مریم و رستم گورانی، ابراهیم و سرخ کمال، کبری.1390. ̎̎ اسکان غیررسمی، ناهنجاری‌های شهری و راهکارهای تعدیل آن نمونه موردی: شهرک توحید بندرعباس̎̎ . فصلنامه علمی – پژوهشی فضای جغرافیایی. شماره 34. صص 181-156.
رهنما، محمدرحیم و احمدیان، محمدعلی- محمدیان، محمد.1391. ̎̎ مدیریت شهری و ساماندهی سکونت‌گاه‌های غیررسمی کوی نه دره مشهد̎̎  مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای شماره 18. صص 73-43.
ریاحی، وحید و عزیزی، سعید.1388. ̎̎ بررسی اسکان غیررسمی در روستاهای پیرامون کلان‌شهر کرج(موردمطالعه: روستای محمود آباد̎̎). اندیشه جغرافیا. شماره ششم. صص 26-10.
ریاحی، وحید و کاویانی راد، مراد و عمیدی، شیما و صالحی، سجاد.1395 . ̎̎ بررسی اسکان غیررسمی در حوزه‌های روستایی پیرامون کلان‌شهر کرج̎̎ . شماره 54 و53 ، صص 53-36.
ریاحی، وحید.1389. ̎̎ بررسی مخاطرات زیست محیطی در محلات اسکان غیررسمی پیرامون کلان‌شهر تهران (موردمطالعه: اسلامشهر) ̎̎. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیا. شماره 16. صص 104-83.
زالی، نادر و رحمتی، یوسف و چاره، نجمه.1394. ̎̎  ارزیابی و نقدی بر طرح ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی شیراز محله مهدی‌آباد(کتس بس̎̎). نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری.  شماره 23. صص 132-115.
سعیدی، عباس.1384. ̎̎ مبانی جغرافیای روستایی̎̎. چاپ نهم. تهران. انتشارات سمت.
سکه روانی، محمد.1384. ̎̎ محیط، ساماندهی و توانمندسازی اسکان غیررسمی با تأکید بر شهر شیراز̎̎ پایان‌نامه کارشناسی ارشد.دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد.
شریعتی، محمدتقی.1380. ̎̎ انگاره‌ی جدید در تحول کشاورزی و توسعه‌ی روستایی̎̎ ماهنامه اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 164-163.
شیبانی امین عیسی و غلامی، محمد.1390. ̎̎ اسکان غیررسمی، علل، پیامدها و راحل‌ها (موردمطالعه: شیرآباد زاهدان̎̎) سومین اجلاس برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد مقدس.
صابری، عطیه سادات.1388. ̎̎ اسکان غیررسمی، حاشیه نشینی̎̎  تهران . روزآمد.
صادقی، یدالله.1388. ̎̎ ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی با تاکید بر مشارکت مردمی (مورد مطالعه: میان آباد اسلام شهر) ̎̎  پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما دکتر ژیلا سجادی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین.
صالحی امیری، سید رضا و خدایی، زهرا.1389. ̎̎ ویژگی‌ها و پیامدهای اسکان غیررسمی و حاشیه‌نشینی شهری کلان‌شهر تهران̎̎ . مجله بررسی مسائل اجتماعی ایران شماره سوم. صص 80-65.
عمیدی، شیما.1391. ̎̎ بررسی اسکان غیررسمی در حوزه‌های روستایی پیرامون کلان‌شهرها موردمطالعه: حوزه‌های روستایی پیرامون کلان‌شهر کرج) ̎̎ پایان‌نامه کارشناسی ارشد.اساتید راهنما. وحید ریاحی و مراد کاویانی. دانشگاه خوارزمی. دانشکده علوم جغرافیا.
غضنفر پور، حسین و کمانداری، محسن و علی مرادی، معصومه.1391. ̎̎ اسکان غیررسمی چالش فراوری شهرها (مطالعه موردی: محله شهرک صنعتی کرمان) ̎̎  فصلنامه علمی – پژوهشی جغرافیا(برنامه‌ریزی منطقه‌ای) . شماره دوم. صص 46-31).
کاظمیان، غلامرضا.1382. ̎̎ نظام اسکان در حاشیه جنوبی شهر تهران، تحولات و چشم اندازها، مجموعه مقالات حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی̎̎ . انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، جلد دوم.
کلانتری، خلیل.1382. ̎̎ سنجش سطح توسعه‌ی روستایی در شهرستان تربت‌حیدریه، 79-1365، ̎̎ مجله پژوهش‌های جغرافیایی. شماره چهارم. تهران. صص 54-41.
Fazli ,M. 2016.  ̎̎ Factors Behind the Growth of Informal Settlements in Kabul,  Institute of Urban and Spatial Planning̎̎  Faculty of Architecture. Slovak University of Technology in Bratislava.
H. Hakimi. M.R. Poormohammadi. A.  Parhizkar. A. Meshkini. M. Poortaheri, 2012. ̎̎  valuation of qualitative and quantitative housing indices ofIran informal settlements (Case study: Jamshid -Abad, Khoy) ̎̎,Geography and Environmental Planning Journal , 22 th year, vol. 44,55p
Haji ALI, M & SULAIMAN,M S.2006. ̎̎ The Causes and Consequences of the Informal Settlements in Zanzibar, ̎̎  Shaping the Change XXIII FIG Congress Munich, Germany.
United Nations Development Programme (UNDP) .2005. A home in the city, Task force on improving the lives of slums dwellers.