تحلیل همپوشانی پهنه بندی مکانی فقر و بافت فرسوده در فضاهای پیراشهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه سید جمال‌الدین اسدآبادی، اسدآباد، ایران

2 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 استادیار گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

چکیده

هدف مقاله حاضر تعیین مکانی  پهنه­های فقر و فرسودگی بافت کالبدی-فضایی شهر شهریار است. این پژوهش از نوع کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی است. جامعۀ آماری شامل محدودۀ قانونی شهر شهریار در سال 1395 است. در این پژوهش از طریق روش های AHP  و دلفی به پهنه­بندی مکانی فقر اقدام شده است. از نرم­افزارهای GIS و  Expert choice برای تحلیل داده ها استفاده شده است. متغییرهای پژوهش مشتمل بر بعد خانوار، نسبت جمعیت زیر 15 سال از کل جمعیت، نسبت مهاجران به جمعیت هر محله، نسبت جنسی مهاجران، نسبت جنسی،  نرخ باسوادی، نرخ بیکاری کل، بار تکفل، خانه­های تعمیری، خانه­های تخریبی، تعداد طبقات و میزان دسترسی به کاربری­های آموزشی، بهداشتی، فراغتی و فضای سبز است. نتایج پژوهش بیانگر نوعی قطبش اجتماعی در شهر شهریار است. به طوری که محله­های بردآباد شمالی و بردآباد جنوبی، محمدیه، کرشته، فرهنگ، طالقانی، کهنز، سینک، فرزانگان، مریم شمالی، شهرک اداری، باغستان شرقی، باغستان غربی، معین الملک، بهار، علیشاعوض، شاه­چای جنوبی، دینارآباد و آستانه جنوبی در وضعیت نامتعارف و محرومی قرار دارند. در همان حال که محله­های مریم جنوبی، فرزانگان جنوبی، شاه­چای شمالی، بوستان، آستانه شمالی، صدف و شاهد در وضعیت بهتری قرار دارند. از سوی دیگر، محله­های امیرآباد(بردآباد شمالی و جنوبی)، کرشته، فرهنگ و کهنز به عنوان بافت­های مصوب شهر شهریار شناخته می­شوند. مساحت بافت فرسوده در شهر شهریار، 150 هکتار است که بر اساس آمار سال 1395،  46274 نفر در آن زندگی می­کنند. بنابراین همپوشانی کاملی بین پهنه­های فقیرنشین و بافت­های فرسوده در شهر شهریار وجود دارد.

کلیدواژه‌ها


بزرگوار، علیرضا. زیاری، کرامت اله. تقوایی، مسعود .1396. سنجش مکانی پهنه‌های فقر شهری در شهرهای جدید (مورد مطالعه: شهر جدید هشتگرد)، فصلنامه مجلس و راهبرد، 24(92): 27-5.
زنگانه، احمد. تلخابی، حمیدرضا. گازرانی، فریدون. یوسفی فشکی، محسن. 1394. گستره‌‌های فضایی فقر شهری اراک. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، ۲ (۱) :۹۳-۱۰۷ .
سلیمانی مقدم، هادی. زندی، رحمان. اکبری، ابراهیم . 1398. پهنه بندی و تحلیل فضایی فقر شهری با استفاده از تحلیل­های مکانی (مورد مطالعه: شهر مشهد)، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی.
صدرموسوی، میرستار. عابدینی، اصغر. خضرنژاد، پخشان .1396. تحلیل فضایی و رتبه بندی شهرهای استان آذربایجان غربی بر اساس شاخص­های فقر شهری، فصلنامه آمایش محیط، 10(37): 148-123.
عبداللهی، علی اصغر. قاسمی، مسلم. شیخ علی پور، بهزاد .1395. تحلیل توزیع فضایی فقر در نواحی شهری با استفاده از تکنیک Morris؛ (مطالعه موردی: شهرستان های استان کرمان)، فصلنامه تحقیقات جدید در علوم انسانی، 3(19): 57-37.
موحد، علی. ولی نوری، سامان .1396. تحلیل پویایی فقر شهری در کلان شهر تهران 137590، فصلنامه جغرافیا، 55(1396): 50-37.
مهدنژاد، حافظ. پرهیز، فریاد.1396. تعیین پهنه­های مکانی فقر شهری از لحاظ شاخص­های اقتصادی(مورد مطالعه: منطقه 12 کلانشهر تهران)، سومین همایش بین المللی افق های نوین در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی، تهران، ایران.
مهدنژاد، حافظ. پرهیز، فریاد .1399. تعیین مکانی پهنه‌های فقر شهری(مورد پژوهی: منطقه 12 کلانشهر تهران)، فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، https://jhgr.ut.ac.ir/article_76191.html.
مهندسان مشاور باوند .1397. شناسایی محدوده­های بافت فرسوده شهر شهریار، وزارت راه و شهرسازی و سازمان نوسازی شهرداری شهریار، شهریار، ایران.
نیک پور، عامر. حسنعلی زاده، میلاد.1397. تحلیل میزان انطباق پهنه‌های بافت فرسودة شهری با پهنه‌های فقر ( مطالعه موردی: شهر قائم‌شهر)،فصلنامه برنامه­ریزی توسعه کالبدی، 1(17): 60-45.
Benassi, D.  Morlicchio,E . 2019. New Urban Poverty, The Wiley Blackwell Encyclopedia of Urban and Regional Studies, doi.org/10.1002/9781118568446.eurs0466.
Erickson, D. Reid, C. Nelson, L. O’Shaughnessy, A. Berube, A .2008. The Enduring Challenge of Concentrated Poverty in America: Case Studies from Communities Across the U.S, 2008 The Federal Reserve System and The Brookings Institution.
Guo, Y. Chang, S-S. Sha, F. Yip, P.S.2018. Poverty concentration in an affluent city: Geographic variation and correlates of neighborhood poverty rates in Hong Kong. PLoS ONE, 13(2): 1-17.
Hussain, T. Abbas, J.  Wei,Z.Nurunnabi, M .2019. The Effect of Sustainable Urban Planning and Slum Disamenity on The Value of Neighboring Residential Property: Application of The Hedonic Pricing Model in Rent Price Appraisal, Sustainability Journal, 11(2019):1-20.
Jargowsky, P .2012. Concentration of Poverty in the New Millennium: Changes in the Prevalence, Composition, and Location of High-Poverty Neighborhoods, The Century Foundation and Rutgers CURE.
Kubrin,C. E. Wo, J. C .2016. Social Disorganization Theory’s Greatest Challenge: Linking Structural Characteristics to Crime in Socially Disorganized Communities, The Handbook of Criminological Theory, First Edition. Edited by Alex R. Piquero, John Wiley & Sons.
Liddle,B .2017.Urbanization and Inequality/Poverty, Urban Science Journal. 1(35):1-7, doi:10.3390/urbansci1040035.
Shapiro, I. Murray, C. Sard, B .2015. Basic Facts on Concentrated Poverty, 1(2015): 1-20.
Small, M. L. Newman, K.2001. Urban Poverty after The Truly Disadvantaged: TheRediscovery of the Family, theNeighborhood, and Culture, Annual Review of Sociology,  27 (2001): 23-45
Small, M. L. 2004.. Villa Victoria: The Transformation of Social Capital in a Boston Barrio. Chicago, IL: University of Chicago Press.
UN-HABITAT. 2010. State of the World’s Cities 2010/2011—Cities for All: Bridging the Urban Divide; UN-HABITAT: Nairobi, Kenya.
Wilson, W. J. 1987. The Truly Disadvantaged: The Inner City, the Underclass, and Public Policy, Chicago, IL: University of Chicago Press.
Zainal,  N. R.Kaur,G.Ahmad, N. A. Khalili, J. M. 2012. Housing Conditions and Quality of Life of the Urban Poor in Malaysia,  Procedia - Social and Behavioral Sciences, 50 ( 2012 ): 827 – 838.