پایش زیست پذیری سکونتگاه های ناکارامد پیراشهری کلانشهر رشت مورد محله عینک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

امروزه زیست پذیری ، نقشی اساسی را در کیفیت زندگی سکونتگاه های ناکارامد شهری دارد. محرومیت وعدم برخورداری از امکانات شهری سبب شده تا این نواحی با کاهش میزان زیست پذیری مواجه باشند. شهر رشت به عنوان یکی از مهم ترین کانون های مهاجر پذیر از جمله کلان شهرهایی است که با پدیده اسکان غیر رسمی درنقاط پیراشهری مواجه است. لذا هدف این پژوهش پایش زیست پذیری محله عینک کلانشهر رشت است. در این این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی است . روش جمع‌آوری داد‌های این پژوهش از طریق مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای انجام شده است. که در روش میدانی معیار جمع‌آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه بوده است. جامعه آماری شامل سرپرستان خانوار ساکن در محله عینک شهر رشت است . حجم ‌نمونه با استفاده از جدول مورگان 360 نفر به دست آمده است. متغیرهایی که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته‌اند در چهار شاخص اصلی: کالبدی – فضایی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی و در قالب 16 گویه مورد ارزیابی قرار گرفت. روش نمونه‌گیری به صورت تصادفی انجام گرفت و اطلاعات به دست آمده از پرسشنامه‌ها توسط نرم‌‌افزار spss تحلیل و با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی مورد بررسی قرار گرفتند.نتایج نشان داد بین ابعاد مختلف زیست ‌پذیری در سطح محله عینک تفاوت معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان دادکه بیشترین مقدار همبستگی زیست‌پذیری محله عینک با شاخص کالبدی – فضایی (748/0 = R²) است.چنانکه تحلیل مسیر نیز نشانگر آن است که بیشترین اثر مستقیم بر زیست‌پذیری به ترتیب اولویت ،اختصاص به شاخص کالبدی – فضایی (649/0= B شاخص‌های زیست محیطی(‌573/0 = B) و شاخص اقتصادی با (423/0 = B) و شاخص اجتماعی با (352/0= B) در محله عینک دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


برزگر، صادق؛ حیدری، تقی؛ انبارلو، علیرضا.1398.تحلیل سکونتگاه­های غیررسمی با رویکرد زیست پذیری(موردمطالعه: محلات اسکان غیررسمی شهر زنجان). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 9، شماره 33، صص 152-137.
پریزادی، طاهر؛ مرادی، مهدی؛ ساکی؛ فاطمه.1398.تحلیل زیست‌پذیری در محله‌های بخش مرکزی شهرها)مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر بروجرد.(نشریه مطالعات شهری، دوره8 (31)، صص 3-16.
پوراحمد، احمد، جعفری مهرآبادی، مریم و رنجبری امیر رخساری، حمید.1397.نقش سرمایه روانشناختی در توانمندسازی سکونتگاه­های غیررسمی، مجله مطالعات محیطی،شماره 26،صص 18-36
حسین زاده دلیر، کریم.1370.حاشیه‌نشینی در جستجوی معنی و مفهوم. ماهنامه اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 45 و 46.
حیدری، تقی.1395. ارزیابی زیست‌پذیری بافت‌های فرسوده شهری مطالعه موردی: شهر زنجان، رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی: دکتر علی شماعی، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشکده جغرافیا دانشگاه خوارزمی.
داوودی، محمد، خادم­الحسینی، احمد، صابری، حمیدگندمکار، امیر، مهکوبی، حجت.1400. ارزیابی و تحلیل مؤلفه‌های زیست‌پذیری مناطق هشت‌گانه شهر اهواز . فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 37، صص 173 – 152.
رخشانی نسب، حمیدرضا؛ نیری، ناصر.1397. ارزیابی وضعیت شاخصه‌های زیست‌پذیری شهر از دید (شهروندان مناطق 5 گانه شهر زاهدان)، نشریه جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای. شماره 27، صص 55-74.
زیاری، کرامت اله؛ پوراحمد، احمد؛ حاتمی نژاد، حسین؛ باستین، علی.1397. سنجش و ارزیابی اثرات حکمروایی خوب شهری بر زیست­پذیری شهرها (مطالعه­موردی: شهر بوشهر). نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال 9، شماره 34، صص 18-1.
ساسان­پور، فرزانه؛ موحد، علی؛ لطیفی، امید.1396. تحلیل قابلیت زیست­پذیری در مناطق کلان شهری اهواز. فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، سال 4، شمراه 14، صص 161- 141.
شماعی، علی؛ ساسان­پور، فرزانه؛ سلیمانی، محمد؛ احدنژاد روشتی، محسن؛ حیدری، تقی.1395. تحلیل زیست­پذیری بافت­های فرسوده شهری، پژوهش جغرافیای انسانی، بهار 1395، دوره 48، شماره 4، صص. 783-799.
صرافی، مظفر.1381.­ نظریه­ای برای ساماندهی اسکان غیررسمی-از حاشیه نشینی تا متن­ شهرنشینی،هفت شهر،سال سوم،شماره5.
علی اکبری، اسماعیل و اکبری، مجید.1395. مدلسازی ساختاری- تفسیری عوامل مؤثر بر زیست­پذیری کلانشهر تهران، برنامه­ریزی و آمایش فضا، بهار 1395، دوره 21، شماره 1، صص 31-1.
علینقی­پور، مریم، پور رمضان، عیسی، مولایی­هشتچین، نصراله. 1400.تعیین زیست پذیری سکونتگاه های روستایی پیرامون کلانشهر رشت، مجله توسعه فضاهای پیراشهری، شماره 5، صص30-46.
عیسی لو، علی اصغر و دیگران.1393. انگارة زیست­پذیری، رهیافتی نوین جهت ارتقای کیفیت زندگی در جوامع روستایی (مطالعۀ موردی: شهرستان قم، بخش کهک)، نشریة مسکن محیط و روستا، شمارۀ 146، صص 107-120.
فروتن، منوچهر؛ صنعتگرکاخکی، مریم؛ رضایی، محمدکاظم.1392. روش ارزیابی سرزندگی محیطی در مجتمع­های تجاری و مراکز خرید، پژوهش­های شهری هفت حصار، دوره 6 (2)، صص 65-76.
قاسمی­خوزانی، محمد.1381. اسکان غیررسمی و بهسازی محله­های فقیر نشین شهری، تهران، ماهنامه شهرداری ها، شماره 45.
مهره­کش، ریحانه؛ صابری، حمید؛ مومنی، مهدی؛ اذانی، مهری.1398.تبیین عوامل موثر کالبدی بر میزان زیست­پذیری مناطق­شهری، پژوهش­های جغرافیا و برنامه ریزی­شهری، دوره7 (2): صص 411-429.
نجفی، اسماعیلی، قاسمیان ،هما، صادقی، علیرضا.1397. بررسی زیست­پذیری در فضا های شهری مطالعه موردی بافت قدیم شهر خرم آباد، فصلنامه جغرافیا و ارتباطات انسانی، شماره 4، صص 412 – 401.
نصیری هنده­خاله، اسماعیل؛ امیر انتخابی، شهرام؛ حسین زاده، پریسا.1399.کیفیت منظر سکونتگاه­های پیراشهری غیررسمی ازدیدگاه ذینفعان، مجله توسعه فضاهای پیرا شهری، دوره7 (4): صص 32-17.
Alexandra, N .2015. Livability and LEED-ND: The Challenges and Successes of Sustainable Neighborhood Rating Systems.
Abdul Aziz, Noraziah.2007. Linking Urban Form To A Liveable City, Malaysian Journal of Environmental Management, 8 (2007),pp. 101-122.
Allen, adriana. 2003."Environmental planning and management of the peri-urban interfact: perspective on emerging field,vol 15,NO1.
Allison, E. W. and Peters, L., 2011. Historic Preservation and the Livable City, Markets, Savannah. (In Persian)
Andrews,Cliton.J.2001.Analyzing quality-of-place,Environment and Planning B: Planning and Design,Volume: 28 (2), pp. 201-217
Barron, L., Gauntlett, E.2002.Housing and Sustainable Communities Indicators Project: Stage 1 Report–Model of Social Sustainability. WACOSS (Western Australia Council of Social Services)
Benton- Short, L. and Short, J. R.2008. Cities and Nature, Rutledge, New York.
Biwas,R,AYyan,K .2019. A good governance framework for urban management. Journal of urban management, No 4 PP 47 - 63
Cities P.2003.“A sustainable urban system”: the long term plan for greater Vancouver, cannada, cities plus
Douglass, M.2006.The livability of mega-urban regions in Southeast Asia- Bangkok, Ho Chi Minh
Evans, P., (ed.).2002.Livable Cities? “Urban Struggles for Livelihood and Sustainability University of California Press Ltd”: USA, pp.: 2-30.
Jacobs, A., Appleyard, D .1987. Toward an Urban Design Manifesto. Journal of the American Planning Association, Volume 53, pp.112-120.
Kahn, M.2007.Green Cities: Urban Growth and the Environment, Washington D. C. Brookings Institution Press
LandoloZa, F .2020. Vlability Assesment, London, UK.
Landry, C.2000. Urban Vitality: A New source of Urban Competitiveness. Prince Claus fund journal, ARCHIS issue Urban Vitality / Urban Heroes.
Larice, Michael.2005.Great Neiborhoods: The Livability and morphology of High density neighborhoods in Urban North America, Doctor of Philosophy in City and Regional Planning, UNIVERSITY OF CALIFORNIA, BERKELEY, Professor Michael SouthworthLau leby jasmine & Hashim, Ahmad Hariza .2010. Liveability dimensions and attributes: their relative importan the eyes of neighbourhood resid dents, journal of construchion in developing countries.
Mahmudi, M .2015. livable streets: the effects if physical problem’s on the quality and livability of Kuala lampur streets. Cities, No. 43, pp104-114.
Myers, Dowell.1988. Building knowledge about quality of life for urban planning,Journal of the American Planning Association, 54 (2019) ,pp.347-358.
National Association of regional councils .2010. The livable community’s principles and performance outcomes. Journal of environmental management, Vol.91, No.3, pp. 754-766.
Newman, P. 1999. sustainability and cities: extending the metabolism model, landscape and urban planning.
Norris, Tyler and M. Pittman .(2000. “the health community’s movement and the coalition for heal their cities and communities”, public health reports 115: 118-124.
Ottawa County Planning Commission. 2004. Ottawa County Urban Smart Growth, Planning and Grants Department.
Pacione, M .2009. Urban Geography: A Global Perspective. Third Edition, New York
Perogordo Madrid, Daniel .2007. the Silesia mega polis, European spatial planning.
Song, Yang.2011. A livable city study in china: using structural Equation models, thesis submitted in statistics. department of statistics Uppsala university.
Tewari, sh. & Beynon, D. 2014. A measure of livability in multicultural suburbs of Melbourne, International Urban Desige, No.7-9, pp.152-167.
Timmer Vanessa and nola- Kate S,. 2005. “THE WORLD URBAN FORUM 2006 Vancouver” working group discussion paper internation center for sustainable cities.
UN.2020. Indicators of sustainable Development: Guideliness and methodologies, United Nations, New York, Thired Edition, Octobr. 97.
Vivek Shandas . 2020. Urban Heat and Livability, Urban Adaptation to Climate Change, 165:1-4.
Yu, Tao, Qiping, Shen, Geoffrey, Shi, Qian, Zheng, Helen, Wei, Wang, Ge, Xu, Kexi. 2017.  Evaluating social sustainability of urban housing demolition in Shanghai. China, Journal of Cleaner Production, pp.26-40.
Zhang, H. et al. 2011. Lovable City: Maintaining our Beliefs While Living in a Changing World and Building Towards a Better Society, Proceedings Real Corp 2011 Tagungsband 18-20 May 2011, Essen, It’s Available at: http://www.corp.at