شناسایی نماگرهای شهر هوشمند در بستر مؤلفه‌های کلیدی مؤثر قبل از اجرایی شدن آن در محلات حاشیه شهر قم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

شهر­های هوشمند به‌عنوان آینده شهر­های انسانی، شهر فعال درزمینهٔ فناوری، انعطاف­پذیری، پایداری، خلاقیت و قابل زندگی در جهان پیش‌بینی‌شده‌اند و در حال تبدیل‌شدن به بخشی از چشم­انداز دولت­های ملی­اند، زیرا با هدف افزایش کیفیت زندگی شهروندان ظهور یافته­اند. هدف پژوهش حاضر، شناسایی نماگرهای شهر هوشمند در بستر مؤلفه‌های کلیدی مؤثر قبل از اجرایی شدن آن در محلات حاشیه شهر قم، می­باشد. این پژوهش، ازنظر هدف، جزء پژوهش­های کاربردی و بنیادی و دارای ماهیتی تحلیلی-تبیینی، همچنین ازنظر روش، در گروه پژوهش­های کمی و کیفی قرار گرفت. در این پژوهش مدیران و متخصصان شهر قم به‌عنوان جامعه آماری انتخاب شدند، و بر اساس نمونه­گیری هدفمند تعداد 30 نفر به‌عنوان جامعه نمونه انتخاب شد. جهت تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از مدل FAHP و تئوری زمینه­ای استفاده شد. یافته­ها نشان داد، از مصاحبه با کارشناسان در جهت شناخت نماگر­های شهر هوشمند در بستر مؤلفه‌های کلیدی مؤثر قبل از اجرایی شدن آن در محلات حاشیه شهر قم، شامل 47 مفهوم، 21 واحد معنایی و 9 مقوله (هم­آفرینی و مشارکت در توسعه شهر هوشمند، رهبری شهر قم به سمت هوشمند­سازی، توانمندسازی نیروی کار، تدوین رویکرد­های فرابخشی، از بین بردن شکاف دیجیتالی، نهادی، بهبود و توسعه اشکال جدید مدیریت، نوآوری، یکپارچگی)، استخراج شد. در نهایت نتایج مدل FAHP نشان داد، از میان مقولات، هم­آفرینی و مشارکت در توسعه هوشمند، در اولویت قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسفندیاری، مصطفی. ایمان خان، نیلوفر. 1398. تحلیل رفتار مشتریان صنعت بانک: رهیافت نظریه داده بنیاد. فصلنامه علمی مدل‌سازی اقتصادی. دوره 13. شماره 45. صص 93-114.
اسماعیل‌زاده، حسن. فنی، زهره. عبدلی، سیده فاطمه. 1398. هوشمندسازی، رویکردی در تحقق توسعة­پایدار شهری (مطالعة موردی: منطقة 6 تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی. دوره 51. شماره 1. صص 145-157.
افضلی، مرضیه. مدیری، مهدی. فرهودی، رحمت­الله. 1397. اولویت‌بندی شاخص‌ها در فرایند هوشمندسازی شهرها (مطالعه‌ی موردی: شهر کرمان). فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی شهری. دوره 9. شماره 35. صص 21-30.
باقری، امیرعباس. مطهری، عطااله. حسین­زاده، سیمناز. 1397. بررسی زیرساخت­ها و شاخص­های شهر هوشمند. کنفرانس بین­المللی مطالعات بین­رشته­ای در مدیریت و مهندسی. تهران.
پوراحمد، احمد. زیاری. کرامت­اله. حاتمی­نژاد، حسین. پارسا، شهرام. 1398. شهر هوشمند: تبیین ضرورت‌ها و الزامات شهر تهران برای هوشمندی. فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی. دوره 10. شماره 2. صص 1-22.
پوراحمد، احمد. زیاری، کرامت­اله. حاتمی­نژاد، حسین. پارساپشاه­آبادی، شهرام. 1397. تبیین مفهوم و ویژگی‌های شهر هوشمند. باغ نظر. دوره 15. شماره 58. صص 5-26.
ذاکریان، ملیحه. سپاهیان، عبدالسلام. سرابندی، زهرا. فیروزی­راد، سیما. 1400. تحلیل فضایی شاخص‌های شهر هوشمند شهری (مطالعه موردی: شهر زاهدان). فصلنامه آینده‌پژوهی شهری. دوره 1. شماره 2. صص 69-83.
راشکی، مریم و عرب عنانی، محبوبه. 1399. شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر استقرار شهر هوشمند با رویکرد آموزشی (دبیرستان‌های شهر زاهدان). فناوری آموزش. دوره 14. شماره 4. صص 775-790.
روستایی، شهریور. پورمحمدی، محمدرضا. قنبری، حکیمه. 1397. تئوری شهر هوشمند و ارزیابی مؤلفه‌های زیرساختی آن در مدیریت شهری موردشناسی: شهرداری تبریز. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای. دوره 8. شماره 26. صص 197-216.
رهنما، محمدرحیم. حسینی، سیدمصطفی. محمدی، حمیدی سمیه. 1399. سنجش و ارزیابی شاخص‌های شهر هوشمند در کلان‌شهر اهواز. نشریه پژوهش­های جغرافیای انسانی (پژوهش‌های جغرافیایی). دوره  52. شماره 2. صص 589-611.
مرکز آمار ایران. 1395. نتایج سرشماری سال 95.
طالقانی، محمد. شاهرودی، کامبیز. صانعی، فرزانه. 1391. مقایسه تطبیقی AHP و AHP فازی در رتبه‌بندی ترجیحات خرید. تحقیق در عملیات در کاربردهای آن. دوره 9. شماره 1. صص 81-91.
کرکه آبادی، زینب و مسلمی، علی. 1399. تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری با مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره (موردمطالعه: شهر گرگان). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی. دوره 1. شماره 2. صص ۵۰-۳۵.
کیانی، اکبر. 1390. شهر هوشمند ضرورت هزاره سوم در تعاملات یکپارچه شهرداری الکترونیک (ارائه مدل مفهومیاجرایی با تأکید بر شهرهای ایران). نشریه آمایش محیط. دوره 4. شماره 14. صص 39-64.
لطفی، صدیقه. آنامرادنژاد، رحیم بردی. ساسانی‌پور، محمد. 1393. بررسی احساس امنیت در فضاهای عمومی (مطالعه موردی کلانشهر شیراز). فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری. دوره 5. شماره 19. صص 39-56.
محمدی، جلیل. محمدی، علیرضا. غفاری گیلانده، عطا. یزدانی، محمدحسن. 1400. سنجش تأثیرپذیری شهر از نماگرهای شهر هوشمند (مطالعۀ موردی: شهر زنجان). پژوهش­های جغرافیای انسانی. دوره 53. شماره 2. صص 521-543.
الوندی، عظیم و شمس، مجید. 1399. تحلیلی ‌بر ‌الزامات ‌و بایسته‌های ‌رشد ‌هوشمند ‌شهری ‌(مطالعه‌ موردی: ‌شهر تویسرکان). آمایش محیط. دوره 13. شماره 51. صص 111-132.
Achmad, A, Sirojuzilam, H, Badaruddin, D, Dwira, A. 2015. Modeling of urban growth in tsunami-prone city using logistic regression: Analysis of Banda Aceh. Indonesia. Applied geography. Vol 62: PP 237- 246.
Adegboyega, O, Edward, C, Tomasz. J. 2014. Designing next generation smart cuty initiatives-harnessing findings and lesson from a study of ten smart city programs. Insight Centre for Data Analytics. National University of Ireland. Galway.
Alawadhi, A, Aldama-Nalda, H, Chourabi, J.R, Gil-Garcia, S, Leung, S, Mellouli, T, Nam, T.A, Pardo, H.J, Scholl, S. 2012. Building Understanding of Smart City Initiatives. Lecture Notes in Computer Science‌. (7443): PP 40–53.
Alvarez, F, Cleary Grant, F, Daras, P, Domingue, J. 2009. The Future Internet. Springer Heidelberg Dordrecht London New York.
Boyle, D, Yates, D, Yeatman, E. (2013). Urban Sensor Data Streams. IEEE Internet Computing 17(6): PP 12-20.
Dameri, R.P, Rosenthal, C. 2014. Smart City: How to Create Public and Economic Value with High Technology in Urban Space. Publisher: Springer; 2014th edition.
HABITAT III. 2015. SMART CITIES. United Nations. Conference on Housing and Sustainable Urban Development.
Harrison, C, Donnelly, I.A. 2011. A Theory of Smart Cities. Proceedings of the 55th Annual Meeting of the ISSS - 2011. Hull. UK. 55(1): PP 1-15.
Masik, J, Sagan, I, Scott, J.W. 2021. Smart City strategies and new urban development policies in the Polish context. Cities. Volume 108. January 2021. 102970.
Mertens D.M. 2007. Transformative paradigm: Mixed methods and social justice. Journal of Mixed Methods Research. 1 (3): PP 212-225.
Nam, T, Pardo, T.A. 2011. Conceptualizing Smart City with Dimensions of Technology. People and Institutions. Proceedings of the 12th Annual International Digital Government Research Conference: Digital Government Innovation in Challenging Times. College Park. 12-15 June 2011. 282-291.
Restu, M, Gatot, Y, Yudo, A. 2019. Dataset on the sustainable smart city development in Indonesia. Data in Brief. Volume 25. August 2019. 104098.
Samih, H. 2020. Smart cities and internet of things. Journal of Information Technology Case and Application Research. 21 (1): PP 3-12.
Ying Tan, S, Taeihagh, A. 2020. Smart City Governance in Developing Countries: A Systematic Literature Review. Journal Sustainability. 12(3): PP 1-29.