واکاوی و ارائه راهبردهای کیفیت محیطی سکونتگاه های پیراشهری مبتنی بر مشارکت محوری (مورد: محله فرحزاد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی ، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

3 کارشناسی ارشد گروه شهرسازی، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

4 کارشناسی ارشد گروه شهرسازی، واحد تهران جنوب، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف واکاوی و ارائه راهبرد­های کیفیت محیطی سکونتگاههای غیررسمی مبتنی بر مشارکت محوری در فرحزاد صورت گرفته است. روش تحقیق کمی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه­ای، اسنادی و میدانی می­باشد، همچنین به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از روش تحلیل عاملی تاییدی و با استفاده از نرم­افزار AMOS، SPSS، و مدل­های SWOT، و (FARAS، BMW)، و روش QSPM استفاده شد. پس از بیانیه مشکلات مطرح شده، نتایج رتبه­بندی عرصه­های موضوعی  با استفاده از مدل FARAS نشان داد، از دیدگاه متخصصان، مشکلات وضع موجود در محله فرحزاد در عرصه کالبدی با مقدار وزن 456/0، بیشتر از سایر عرصه­ها می­باشد. در ادامه نیز، به منظور رتبه­بندی هر مشکل در عرصه­های موضوعی از مدل BMW استفاده شد، در بعد زیست­محیطی: فقدان سیستم دفع فاضلاب با مقدار وزن 087/0، در بعد اجتماعی: امنیت اجتماعی با مقدار وزن 087/0، در بعد اقتصادی: وجود مساکنی بدون سند مالکیت عرصه با مقدار وزن 084/0، در بعد کالبدی: رشد سکونتگاه­های غیررسمی شمال محله با مقدار وزن 085/0، در نهایت بعد تصمیم­گیری و مدیریتی: ضعف حضور مردم در تصمیمات توسعه شهری با مقدار وزن 084/0، می­باشد. در ادامه نیز به منظور ارتباط بین مشکلات مطرح شده در کیفیت محیطی و مشارکت شهروندان از آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شد، نتایج گویای ارتباط معنادار و مثبت بین مشکلات مطرح شده و نبود مشارکت شهروندان بود. در نهایت با استفاده از روش QSPM به تدوین اهداف در راستای ارتقاء کیفیت محیطی مبتنی بر مشارکت شهروندان پرداخته شد، نتایج نیز نشان داد، اهداف افزایش بهداشت و افزایش امنیت از جمله مهم‌ترین اهداف زیست‌محیطی و اجتماعی می‌باشند. مشارکت پذیر کردن مردم، افزایش پایداری اقتصادی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی در محله نیز به ترتیب از مهم‌ترین اهداف عرصه‌های مدیریتی، اقتصادی و کالبدی هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


خیرالدین، رضا و  صلاحی مقدم، علیرضا. 1400. توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی با گذر از رویکرد نیازمبنا به دارایی مبنا؛ (موردکاوی محله فرحزاد تهران).  فصلنامه برنامه­ریزی توسعه شهری و منظقه­ای (17) 6. صص 29-58.
رحیمی،  محمود و  ایازی،  امیر.  روانشادنیا،  مهدی. 1399. تحلیل عوامل موثر بر تاب‌آوری در محلات ناکارآمد شهری با تاکید برمعیارهای کالبدی (مطالعه موردی: محله فرحزاد تهران.  مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی. (3) 15. صص 995-1009.
رفیعیان، مجتبی و صدیقی، اسفندیار. پورمحمدی، مرضیه. 1390.  امکان سنجی ارتقا کیفیت محیط از طریق پیاده راه­سازی محورهای شهری مورد: محور خیابان ارم بخش مرکزی شهر قم. مطالعات و پژوهش­های شهری منطقه ای.  3(11). صص 41-56.
زارعی کرگ آباد،  فاطمه و آهنی،  سمیه.  داوودپور،  زهره. 1392.  امکان­سنجی پهنه امن خانگی (Home zone) عاملی جهت ارتقاء کیفیت محیط در کالبد محلات شهری (نمونه موردی: محله خانقاه سنندج). آمایش محیط. . 6 (2). صص 121-139.
سجادزاده، حسن و ایزدی، محمد سعید. حقی، محمدرضا. 1395.  راهبردهای ارتقاء کیفیت محیطی سکونتگاه های غیررسمی بر مبنای نظرات ساکنین, نمونه مطالعه: محله حصار در شهر همدان. محیط شناسی.  42(1). صص 81-96.
صیاد، دانیال و  قضاوی،  رضا.  امیدوار،  ابراهیم. 1401.  ارائه استراتژی‌های مناسب مدیریتی زیرساخت‌های شهری در برابر سیلاب از منظر پدافند غیرعامل با استفاده از SWOT و QSPM (مطالعۀ موردی: شهر کاشان.  مدل سازی و مدیریت آب و خاک. 2(1). صص 42-52.
عزتیان،  شهره و  امین زاده،  بهناز. 1401.  تحلیلی بر پایداری اجتماعی در رابطه تعاملی شهروندان و مدیریت شهری با استفاده از روش تحلیل عاملی، نمونه موردی شهروندان شهر اصفهان. جغرافیا و توسعه فضای شهری. تاریخ انتشار آنلاین 31 شهریور 1401.
فروغ زاده،  سیمین و  پنج تنی،  سید مهدی. 1400. بررسی تطبیقی کیفیّت زندگی شهری خانواده های ساکن در سکونت‏گاه های غیر‏رسمی و رسمی شهرمشهد. زن و مطالعات خانواده. انتشار آنلاین 1 دی 1400.
کاشفی،  کاوه و رضویان،  محمدتقی . سرور، رحیم. 1399.  نقش بازآفرینی شهری در رفع تعارضات مالکیت زمین از منظر شهروندان(مطالعه موردی: محله فرحزاد).  مطالعات مدیریت شهری 12 (42). صص 25-38.
مرکز آمار ایران، (1385 و 1395).
مهندسین مشاور سراوند. 1385، طرح بهسازی و نوسازی محله فرحزاد
Aboulnaga, M. M. Badran, M. F.  & Barakat, M. M. 2021.  Comprehension of Informal Settlements: An Outlook on Sprawl Factors, Challenges, and Upgrading Process—Role of Policies for Slums’ Resilience and Governance. In Resilience of Informal Areas in
Adegun, O. B. 2021.  Green Infrastructure Can Improve the Lives of Slum Dwellers in African Cities. Frontiers in Sustainable Cities, 3, 621051.‏
Brotherhood, L. Cavalcanti, T. Da Mata, D. & Santos, C.2022.  Slums and pandemics. Journal of Development Economics, 102882.‏ ‏
Carlson, L. E. Lounsberry, J. J. Maciejewski, O. Wright, K. Collacutt, V. & Taenzer, P. 2012.  Telehealth-delivered group smoking cessation for rural and urban participants: Feasibility and cessation rates. Addictive behaviors, 37(1), PP.  108-114.‏
Choi, E. Bhandari, T. R. & Shrestha, N. 2022.  Social inequality, noise pollution, and quality of life of slum dwellers in Pokhara, Nepal. Archives of Environmental & Occupational Health, 77(2). PP. 149-160.
Durst, N. J. & Wegmann, J. 2017.  Informal housing in the United States. International Journal of Urban and Regional Research, 41(2). PP. 282-297.
Desai, V. & Loftus, A. 2013.  Speculating on slums: Infrastructural fixes in informal housing in the global South. Antipode, 45(4). PP. 789-808.‏ ‏
Ezeh, A. Oyebode, O. Satterthwaite, D. Chen, Y. F. Ndugwa, R.  Sartori, J. & Lilford, R. J. 2017. The history, geography, and sociology of slums and the health problems of people who live in slums. The lancet, 389(10068). PP. 547-558.‏
Greene, C. S. Millward, A. A & Ceh, B. 2011. Who is likely to plant a tree? The use of public socio-demographic data to characterize client participants in a private urban forestation program. Urban Forestry & Urban Greening, 10(1). PP.  29-38.‏
Guida, C & Carpentieri, G. 2021. Quality of life in the urban environment and primary health services for the elderly during the Covid-19 pandemic: An application to the city of Milan (Italy). Cities, 110, 103038.‏
Ganiyu, S. A. Oyadeyi, A. T. Rabiu, J. A & Jegede, O. A. 2022. Hydrogeochemical categorization and quality assessment of shallow groundwater sources in typical urban slum and peri-urban areas of Ibadan, Southwest Nigeria. Environmental Earth Sciences, 81(4). PP. 1-19.
Henderson, J. V. Regan, T. Venables, A. J. 2021.  Building the city: from slums to a modern metropolis. The Review of Economic Studies. 88(3). PP. 1157-1192.‏
Joshi, A. Malhotra, B. Amadi, C. Loomba, M. Misra, A.  Sharma, S & Amatya, J. 2020. Gender and the digital divide across urban slums of New Delhi, India: cross-sectional study. Journal of medical Internet research. 22(6). PP14714.
Katukiza, A. Y. Ronteltap, M. Niwagaba, C. B. Foppen, J. W. A. Kansiime, F. P. N. L & Lens, P. N. L. 2012. Sustainable sanitation technology options for urban slums. Biotechnology advances. 30(5). PP. 964-978.‏
Kovacs, K & Horvath, E. 2005. The United Nations Population Statistics Database (No. cdiac: United_Nations_Population_Statistics_DB). Environmental System Science Data Infrastructure for a Virtual Ecosystem.
Meth, P. 2017. Informal housing, gender, crime and violence: The role of design in urban South Africa. The British Journal of Criminology. 57(2). PP. 402-421.‏
Poplin, A. 2014. Digital serious game for urban planning. B3—Design your Marketplace.. Environment and Planning B: Planning and Design. 41(3).PP.493-511.‏
Patel, A. Joseph, G. Shrestha, A & Foint, Y. 2019. Measuring deprivations in the slums of Bangladesh: implications for achieving sustainable development goals. Housing and Society. 46(2). PP.81-109.‏
Ren, X. 2018. Governing the informal: Housing policies over informal settlements in China, India, and Brazil. Housing Policy Debate. 28(1). PP. 79-93.‏
Spencer, R. J. Noyes, E. T. Bair, J. L & Ransom, M. T. 2022.Systematic Review of the Psychometric Properties of the Saint Louis University Mental Status (SLUMS) Examination. Clinical Gerontologist, PP. 1-13.
Surya, B. Saleh, H. Suriani, S. Sakti, H. H. Hadijah, H & Idris, M. 2020.  Environmental pollution control and sustainability management of slum settlements in Makassar City, South Sulawesi, Indonesia. Land. 9(9).PP. 279.
Thomson, D. R. Gaughan, A. E. Stevens, F. R. Yetman, G. Elias, P & Chen, R. 2021.  Evaluating the accuracy of gridded population estimates in slums: A case study in Nigeria and Kenya. Urban Science. 5(2). PP. 48.‏
Yang, B. & Li, J. 2022.  A hierarchical approach for refining point cloud quality of a low cost UAV LiDAR system in the urban environment. ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote Sensing. 183. PP.  403-421.
Yeboah, G. Porto de Albuquerque, J. Troilo, R. Tregonning, G. Perera, S. Ahmed, S. A & Yusuf, R. 2021. Analysis of openstreetmap data quality at different stages of a participatory mapping process: Evidence from slums in Africa and Asia. ISPRS International Journal of Geo-Information. 10(4). PP. 265.‏
Zhao, Y. Zhang, X. Chen, M. GAO, S & Li, R. 2022. Regional variation of urban air quality in China and its dominant factors. Journal of Geographical Sciences. 32(5).PP. 853-872.
Zhang, Y. 2018. The credibility of slums: Informal housing and urban governance in India. Land use policy. 79. PP. 876-890.‏