تحلیل عملکرد مدیران سکونتگاه های پیراشهری با رویکرد توسعه پایدار فضا مورد: شهرستان پلدختر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

2 دانشجوی دکتری گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

توجه به توسعه پایدار روستاهای پیراشهری عاملی مهمی در راستای برنامه­ریزی روستایی می­باشد. چراکه توسعه پایدار این مناطق بهبود شرایط محیط فضاهای پیراشهری، بهبود زندگی ساکنان این مناطق و حفاظت از محیط‌زیست آن­ها را به دنبال دارد. در این زمینه یکی از رهیافت‌های مهم توجه به نقش مدیران روستایی می­باشد. هدف این پژوهش تحلیل عملکرد مدیران سکونتگاه­های پیراشهری با رویکرد توسعه پایدار فضا می­باشد. تحقیق حاضر ازنظر هدف، کاربردی و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی است. ابزار گردآوری داده­ها پرسش­نامه و مصاحبه می­باشد. جامعه آماری شامل خانوارهای روستاهای پیراشهری تا فاصله 8 کیلومتر از مرکز شهرستان (شهر پلدختر) می­باشد (4078 N=). با استفاده از فرمول کوکران و به روش نمونه‌گیری سهمیه­ای 351 خانوار به‌عنوان نمونه انتخاب گردید. همچنین از کل روستای هم‌جوار شهر پلدختر روستاهای تا 8 کیلومتر فاصله (33 روستا) که دارای دهیاری بوده به‌عنوان روستاهای هدف انتخاب شدند. از آزمون t تک نمونه­ای برای بررسی رضایت مردم محلی از عملکرد دهیاران در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و محیطی- کالبدی، و برای بررسی تطبیقی عملکرد دهیاری­ها در 33 روستای موردمطالعه از آزمون­های تعقیبی (Post Hoc) و آزمون توکی (Tukey HSD) استفاده شد. نتایج نشان داد بیشترین رضایت مردم محلی از عملکرد دهیاران به ترتیب مربوط به بعد زیست­محیطی با میانگین (69/3)، بعد اجتماعی (59/3)، و اقتصادی (46/3)  بوده است. مقایسه عملکرد دهیاران منطقه موردمطالعه نشان می­دهد که بین عملکرد دهیاری­ها در روستاهای هدف شهرستان پلدختر تفاوت معنی­داری وجود دارد. در بین 33 روستای دارای دهیار، بهترین عملکرد دهیاران مربوط به چهار روستای پران­پرویز با میانگین (66/4)، چال­کل بالا (72/4)، میدان بزرگ (72/4) و چم­مورت (80/4) بوده است. ضعیف­ترین عملکرد دهیاری­ها نیز مربوط به سه روستای سراب­حمام (54/1)، واشیان کرم­حسین (56/1) و گری­بلمک (01/2) بوده است. از نتایج این پژوهش علاوه بر ارائه وظایف دهیاران در قالب شاخص­های بیان‌شده، برای بهبود عملکرد آن­ها می­توان استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


افراخته، حسن، حجی­پور، محمد و فرهاد جوان. 1397. نفت و دگرش ساختار اقتصاد روستایی مناطق ایران. مجله تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره هیجدهم، شماره 50، صص 39- 60.
پوررمضان، عیسی، علینقی­پور، مریم و ابراهیم توفیق­جو. 1395. ارزیابی عملکرد دهیاری­ها از دیدگاه روستاییان با بهره‌گیری از مدل کانو (مطالعه موردی: روستای سیاه اسطلبخ- شهرستان رشت).مجله پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، سال 5، شماره 2، پیاپی 14، صص 131- 146.
حسنلو، لیلا، عزیزپور، فرهاد، جلالیان، حمید. 1397. ارزیابی نقش مدیریت روستایی در پایداری روستاها مطالعۀ موردی دهستان دستجرده (شهرستان طارم). جغرافیا و توسعه، دوره 16، شماره 52، صص 157- 174.
حسینی ابری، سیدحسن. 1380. مدخلی بر جغرافیای روستایی ایران. انتشارات دانشگاه اصفهان، چاپ اول، اصفهان.
رضازاده، راضیه، سلسله، علی. 1389. مروری بر سیاست‌های توسعه پایدار محلی با رویکرد دارایی مبنا و تأکید بر سرمایه‌های اجتماعی و کالبدی، نشریه نامه معماری و شهرسازی. دوره 2 , شماره 4، صص 121- 139.
رفیعیان، مجتبی، هودنسی، هانیه. 1388. بازتولید سرمایه­های اجتماعی در محلات شهری در رویکرد توسعه پایدار اجتماعات محلی. مجله: پژوهشنامه، شماره 40، صص 9- 48.
رکن­الدین­افتخاری، عبدالرضا. 1389. مدیریت توسعه روستایی(بنیان‌های نظری) ،تهران،  انتشارات سمت، 263ص.
رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا، سجاسی قیداری، حمداله، و جمشید عینالی. 1386. نگرشی نو به مدیریت روستایی با تأکید برنهادهای تأثیرگذار. روستا و توسعه، دوره دهم، شماره 2، صص 1- 30.
ریاحی، وحید، نعیم­آبادی، نازنین و فرهاد جوان. 1397. مقایسه عملکرد مدیریت نظارتی روستایی (شوراها) در روستاهای کوچک و بزرگ (مطالعه موردی: دهستان اردوغشن، شهرستان نیشابور). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، دوره 13، شماره 2، صص 365- 378.
زاهدی مازندرانی، محمدجواد. 1382. جایگاه روستا در فرایند توسعه ملی از دیدگاه صاحب‌نظران.موسسه توسعه روستایی ، صص 173- 202.
سازمان شهرداری­ها و دهیاری­ها. 1390. مدیریت روستایی. انتشارات سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور.
سربرقی­مقدم، تکتم، بوزرجمهری، خدیجه، و مریم قاسمی. 1395. ارزیابی عملکرد دهیاران در فرآیند توسعۀ پایدار روستایی از دیدگاه روستائیان ( موردمطالعه: بخش طرقبه شهرستان بینالود). مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال ششم، شماره 19، صص 119- 136.
شیخی، حجت، پریزادی، طاهر، و بیژن ورمزیار. 1392. بررسی و ارزیابی عملکرد دهیاران درروند مدیریت و توسعه روستایی (مطالعه موردی: شهرستان همدان). مجله برنامه­ریزی فضایی، دوره سوم، شماره 3، صص 17-32.
صیدالی، محسن، صادقی، غلام و زهرا میرزایی گودرزی. 1390. جایگاه مدیریت در پیشبرد اهداف توسعه روستایی مطالعه موردی: روستای جوانمردی (شهرستان لردگان). فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال اول، شماره 2، صص 79- 91.
طولابی­نژاد، مهرشاد. 1397.تبیین محرومیت روستایی بر اساس شاخص­های منطقه­ای و در ارتباط با پایدار زیست‌محیطی (مورد: شهرستان پلدختر). رساله دکترای جغرافیای و برنامه­ریزی روستایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.
عنابستانی، علی­اکبر،  محمدی، سید عبدالرضا، روستا، مجتبی، صیادی­آبگلی، محمد و آوریده، اصغر. 1393. نقش دهیاری­ها در پایداری سکونتگاهای روستایی (مطالعه موردی: بخش میمند فارس). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، دوره نهم، شماره 28، صص 59- 72.
عنابستانی علی­اکبر, حاتمی نژاد حجت. 1391. مدیریت نوین روستایی و نقش آن در تحول مساکن با توجه بر عملکرد دهیاران (مطالعه موردی: دهستان میش خاص - شهرستان ایلام).جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال دوم، شماره 2، صص 121- 140.
فیروزآبادی، سیداحمد، ایمانی جاجرمی، حسین. 1391. وضعیت رضایت روستاییان و عوامل مرتبط با آن از عملکرد دهیاری­‌ها (مطالعه موردی: روستاهای استان قزوین). پژوهش­های روستایی، دوره سوم، شماره 1، صص 61- 91.
قدس­قرجه، احمد. 1391. کاهش ریسک سانحۀ طبیعی سیل در مناطق روستایی با تأکید بر ظرفیت­های محلی.پایان­نامۀ کارشناسی­ارشد (منتشرنشده). دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
قدیری معصوم، مجتبی، ریاحی، وحید. 1382. بررسی محورها و چالش­های مدیریت روستایی در ایران.پژوهش­های جغرافیایی، سال سی و ششم، شماره 50، صص 177- 198.
مطیعی لنگرودی، سیدحسن. 1382. مدیریت جدید برای نوسازی روستایی، تجربه اروپا و شمال آمریکا. مجلۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، دوره اول، شمار1، صص 43- 59.
مهدوی، مسعود، نجفی کانی، علی‌اکبر. 1386. دهیاری­ها، تجربه­ای دیگر در مدیریت روستاهای ایران(نمونه موردی: دهیاری­های استان آذربایجان غربی). پژوهش­های جغرافیایی، دوره سی و هشتم، شماره 1، صص 21 – 39.
نوروزی، اصغر، مهدوی، داوود، و زهرا بدری‌زاده. 1396. ارزیابی عملکرد دهیاری­ها در چارچوب شاخص­های حکمروایی خوب روستایی (موردمطالعه: بخش مرکزی شهرستان اصفهان). پژوهش­های روستایی، سال هشتم، شماره 4، صص 649- 662.
نوری، سید هدایت­اله؛ مردادی هوسین، نصرت؛ مرادی، کبریا و شیرکوه پسندی. 1396. تحلیلی بر میزان رضایتمندی گردشگران گل و گیاه در زمان­های اوج ورود به شهرستان محلات. نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی، سال 21، شماره 60، صص 239- 261.
یاری­حصار، ارسطو، باختر، سهیلا. 1395. ارزیابی شاخص­های گردشگری پایدار روستایی از منظر جامعه محلی و گردشگران (مطالعه موردی: شهرستان نیر). فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال 6 ، شمارۀ پیاپی 22، صص 121- 134.
 
 
 
Badibanga. T, Ragasa. C and Ulimwengu. J,. 2013. assessing the Effectiveness of Multistakeholder Platforms: Agricultural and Rural Management Councils in the Democratic Republic of the Congo, INTERNATIONAL FOOD POLICY RESEARCH INSTITUTE, Electronic copy available at: http://ssrn.com/abstract=2249799.
Boggia, A., Rocchi, L., Paolotti, L., Musotti, F., and Greco, S. 2014. Assessing rural sustainable development potentialities using a sominance-based rough set approach. Journal of Environmental Management, 37 (114): 160- 167.
Budsakorn. S., Songkoon, C., Boonchai, P., Thongwol, N. 2010. Use of indigenous knowledge for conservation and development of fishing career at the Lampao Damin Northeast. Journal of Social Sciences, Volume 6, Issue 3, pp 315- 319.
Coriaa. J, Calfucurab. E. 2012. Ecotourism and the development of indigenous communities: The good, the bad, and the ugly, Journal Ecological Economics, 73: 47- 55.
Filips.R and pitman. R. H. 2009. An Introduction To Community Development, Simultaneously published in the USA and Canada by Routledge 270 Madison Ave, New York, NY 10016, USA.
Husnah, N, Saleh S. Ali, M, Salman, D, Hijjang, P, Djufry, F and Amidah Amrawaty. 2014. Merging Indigenous and Modern Knowledge in Agricultural Development, International Journal of Agriculture System (IJAS), December 2014, 2 (2): 141- 151.
Ihuah, P. W., Kakulu, I. I., & Eaton, D. 2014. A review of Critical Project Management Success Factors (CPMSF) for sustainable social housing in Nigeria, International Journal of Sustainable Built Environment, 3 (1): 62- 71.
Ioppolo. G, Cucurachi. S, Salomone. R, Saija. G and Lei S. 2016. Sustainable LocalDevelopment and Environmental Governance: A Strategic Planning Experience, Journal Sustainability, 8 (2): 1- 16.
Jackson, T., (2009), Prosperity without Growth: Economics for a Finite Planet; Earthscan: Abingdon, UK.
Mihai, F. C. and Ingrao, C. 2018. Assessment of biowaste losses through unsound waste management practices in rural areas and the role of home composting, Journal of Cleaner Production, 172 (3): 1631- 1638.
Mitchell, B. 2013. Resource and environmental management. Abingdon: Routledge.
Moseley. M. J. 2002. Local Rural Development Principles and Practice, University of Gloucestershire.
Robinson, G. M. 2008. Book cover Sustainable Rural Systems (Perspectives on Rural Policy and Planning (Sustainable Rural Systems (Perspectives on Rural Policy and Planning), Published by Ashgate Publishing Limited Ashgate Publishing Company, Kingston University, London, UK.
Stefan. E. B. 2014. The Management Education of the Rural Entrepreneur, the Amfiteatru Economic Journal, 16 (37): 939- 949.
Van Zeijl-Rozema, A., Martens, P. 2010. An adaptive indicator framework for monitoring regional sustainable development: A case study of the INSURE project in Limburg, The Netherlands. Sustainability: Science, Practice and Policy, 6 (1): 6–17.
Wezel. A, Brives. H, Casagrande. M., Clément. C, Dufour.  A and P. Vandenbroucke.2016. Agroecology territories: places for sustainable agricultural and food systems and biodiversity conservation, Agrroecolyand Sustanablee Food Systems, 40 (2): 132- 144.