تبیین مدل ساختاری پایداری اجتماعی و هویت مکانی در منازل سکونتگاه های پیراشهری مورد: مجتمع مسکونی سازمانی ارتش در چابهار و کنارک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه معماری، واحد پردیس، دانشکده معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران

2 کارشناسی ارشد گروه معماری، دانشکده معماری، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران

چکیده

در منازل مسکونی سازمانی موجود در کشور، به دلیل عدم توجه به نیازهای اقوام و گروه‌های گوناگون و مساعد نبودن شرایط ایجاد تعامل میان ساکنین، دچار یک خلاء بزرگ در ایجاد تعلق مکانی و پایداری اجتماعی شده‌اند. در راستای بهبود این شرایط مستلزم بهره‌گیری از چارچوب نظری و تدوین شاخص‌ها و مؤلفه‌های شهرسازانه برای ارتقاء هویت مکانی و پایداری اجتماعی می‌باشیم. به این منظور ابتدا بر اساس مطالعات مبانی نظری، به ساختار یک مدل تجربی نائل شده و سپس با بهره‌گیری از نقطه نظرات صاحبان اندیشه در رشته‌های طراحی شهری و معماری و همچنین 150 خانوار پرسنل نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران که در منازل سازمانی واقع در سواحل دریای عمان حضور دارند، به دنبال اثبات مدل برآمده که به این منظور از روش تحلیل عاملی، شاخص‌های ارزیابی‌شده در ساختار مدل را بررسی کرده و از نرم‌افزارهای SPSS و AMOS برای تحلیل مسیر بهره گرفته و مدلی براساس روابط میان این عوامل و ضرایب همبستگی آن‌ها تدوین و پایش شد. بر این اساس شاخص‌ها در 2 گروه اصلی هویت مکانی و پایداری اجتماعی قرار گرفتند که بر اساس کیفیت و رضایت از زندگی در دست‌یابی به یک طراحی شهری مطلوب همبستگی آن­ها مورد تائید قرار گرفت. افزایش کیفیت فضاهای شهری و طرّاحی مناسب منظر شهری بتواند زمینۀ حضور ساکنان را در سطح شهر فراهم سازد. درنتیجه سرزندگی و نشاط ناشی از حضور شهروندان در رشد اجتماعی و فرهنگی جامعه و احساس هویت شهروندی و مکانی مؤثر خواهد بود

کلیدواژه‌ها

موضوعات


افروغ، عماد. (1378). خرده‌فرهنگ‌ها، مشارکت و وفاق اجتماعی،مجموعه مقالات وفاق اجتماعی و فرهنگ عمومی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
امیدی، رضا.، و غفاری، غلامرضا. (1390). کیفیت زندگی، شاخص توسعه اجتماعی (دوم). تهران: نشر شیرازه.
براتی، ناصر.، و یزدان پناه شاه‌آبادی، محمدرضا. (1394). ارزیابی سرمایه اجتماعی به‌عنوان عامل اساسی در ارتقاء کیفیت زندگی در شهرهای جدید، نمونه موردی: شهر جدید پردیس. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 8(15)، 289–299
بهرام پور، عطیه.، و مدیری، آتوسا. (1394). مطالعه رابطه میان رضایتمندی ساکنان از محیط زندگی و میزان حس تعلق آن‌ها در مجتمع مسکونی بلندمرتبه شهرک کوثر تهران. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 20(3)، 85–94.
بویل، پاتریک. (1374). برنامه‌ریزی در فرآیند توسعه. غلامرضا احمدی و سعیده شتاب. تهران: ققنوس.
پاکزاد، جهانشاه. (1375). هویت و این‌همانی با فضا. صص2122.
پرتوی، پروین. (1394). پدیدارشناسی مکان (سوم). تهران: فرهنگستان هنر.
تایلور، نایجل. (1393). نظریه‌های برنامه‌ریزی شهری (از آغاز تاکنون. (محمد شورچه،.) (اول). تهران: مدیران روز.
جمعه پور، محمود و ابراهیمی، اکبر. (۱۳۹۴). سنجش و ارزیابی اصول پایداری اجتماعی در مجتمع‌های مسکونی. مطالعات جامعه‌شناختی شهری. ۵ (۱۶). صص ۳۰-۱
چلبی، مسعود. (1372). وفاق اجتماعی. نامه علوم اجتماعی، 3. صص ۱۴-۱
حبیبی، داوود و مرزبان، میثم. (۱۳۹۶). ارزیابی میزان رضایتمندی ساکنان مجتمع‌های مسکونی. نمونه موردی: مجتمع مسکونی محله پانصد دستگاه شهر دو گنبدان (گچساران). پژوهشدر هنر و علوم انسانی. ۱(۳). صص ۸۴-۷۳
دانشپور،عبدالهادی.، شیعه،، اسماعیل.، و روستا،، مریم. (1393). تدوین مدل ساختاری عوامل مکانی مؤثر بر ارتقاء پایداری اجتماعی در بافت‌های فرسوده شهری به کمک تحلیل عاملی و تحلیل مسیر. مدیریت شهری، 35، 133–142.
دانشپور، عبدالهادی.، و چرخچیان، مریم. (1386). فضاهای عمومی و عوامل مؤثر بر حیات جمعی. فصلنامه علمی پژوهشی باغ نظر، 4(7)، 19–28.
رهنما، محمدرحیم.، و رضوی، محمدمحسن. (1391). بررسی تأثیر حس تعلق مکانی بر سرمایه اجتماعی و مشارکت در محلات شهر مشهد. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 17(2)، 29–36.
زنگنه، مهدی. بنی اسد، طیبه و خاوری، عاطفه. (۱۳۹۹). بررسی پایداری اجتماعی در شهرک‌های جدید. نمونه موردی شهرک مهرگان در مشهد. ۷ (۲۲). صص۱۲۹-۱۱۳
سامانی، قدسیه و پورجعفر، محمدرضا. (۱۳۹۱). بررسی شاخص‌های توسعه پایدار در طراحی بازار سنتی تبریز. جغرافیا و مطالعات محیطی. ۱(۲). صص ۵۴-۴۱
سجادی قائم‌مقامی، پروین السادات.، پوردیهیمی، شهرام.، و ضرغامی، اسماعیل. (1389). اصول پایداری اجتماعی در مجتمع‌های مسکونی از دید جامعه صاحب‌نظران و متخصصان ایرانی. صص، 51(20)، 75–87.
سیاف زاده، علیرضا.، میره ای، محمد.، و نوده فراهانی، مرتضی. (1392). نقش کیفیّت منظر شهری در ایجاد حیات اجتماعی و هویّت مکانی شهروندان (مطالعه موردی: بزرگراه نواب). فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 11(3).
شاهچراغی، آزاده.، و بندرآباد، علیرضا. (1394). محاط در محیط:کاربرد روان‌شناسی محیطی در معماری و شهرسازی (اول). تهران: جهاد دانشگاهی تهران.
ضرغامی، اسماعیل. (۱۳۸۹). اصول پایداری اجتماعی مجتمع‌های مسکونی در شهرهای ایرانی اسلامی. مطالعات شهر ایرانی اسلامی. ۱(۲). صص۱۱۵-۱۰۳
جوان فروزنده، علی و مطلبی، قاسم. (1390). مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل‌دهنده آن. هویت شهر، 5
علیمردانی، مسعود.، مهدی نژاد، جمال‌الدین، و افهمی، طلیعه. (1394). رشد کیفی فضای شهری به‌منظور ارتقاء تعاملات اجتماعی (نمونه موردی خیابان احمدآباد مشهد). نشریه تخصصی هنرهای کاربردی، 4(هفتم)، 5–14
حبیب، فرح.، نادری، مجید. جهانشاهلو، لعلا و فروزانگهر، حمیده. (1391). سنجش چارچوب ارزیابی سرمایه اجتماعی در ساختار شهر با تأکید بر نقش فضاهای عمومی مطالعه موردی: تهران. هویت شهر، 6(12)، 5–14
طبی مسرور، ابوالقاسم و رضایی مؤید، صادق. (۱۳۹۴). ارزیابی میزان رضایت شهروندی از کیفیت‌های سکونتی در مجتمع‌های مسکونی. موردپژوهی: مجتمع‌های مسکونی شهر همدان. مدیریت شهری. ۱۴ (۴۰). صص۷۹-۶۱
عابدی، محمدحسین و عباسی، فاطمه. (۱۳۹۸). بررسی مفهوم حس تعلق مکانی در خانه‌های ایرانی. پژوهش‌های مرمت و معماری ایرانی و اسلامی. ۲. صص ۶۰-۴۵
عنانهاد، محمود. غلامعلی زاده، حمزه و اسدی ملک جهان، فرزانه. (۱۳۹۸). سنجش حس تعلق به مکان و حفظ هویت واحدهای مسکونی در محله شهری. مطالعه موردی: محله قدیمی ساغریسازان رشت. ۱(۱۹). صص۸۸-۷۳
فلاحت، محمدصادق. (1385). مفهوم حس مکان و عوامل شکل‌دهنده آن. هنرهای زیبا، 1(26).
کوزه‌گر کالجی، لطفعلی و سلیمی سبحان، محمدرضا. (۱۳۹۹). انبوه‌سازی مسکن و رضایتمندی ساکنان فضاهای پیراشهری. مورد: پرند و پردیس در استان تهران. توسعه فضاهای پیراشهری. ۲(۱). صص ۵۰-۳۵
گل شیری اصفهانی، زهرا.، خادمی، حسین.، صدیقی، علیرضا، و تازه، مهدی. (1388). تأثیر انسجام اجتماعی بر میزان مشارکت روستاییان: مطالعه موردی بخش گندمان، شهرستان بروجن. فصلنامه روستا و توسعه، 12(1)، 147–167
گودینی،مریم. (۱۳۹۸). مفهوم پایداری در مدیریت تولید. اولین کنفرانس بین‌المللی چالش‌ها و راهکارهای نوین در مهندسی صنایع و مدیریت و حسابداری. موسسه آموزش عالی ادیب مازندران.
گوهری نسب، انسیه. ذبیحی. حسین و طغیانی. شیرین. (۱۳۹۸). جستاری بر کاربست دیدگاه ساکنان در تدوین محله ماندگار ایرانی روزآمد به روش نظریه زمینه‌ای (مطالعه موردی: محله‌های عودلاجان،فهادان، جلفا نارمک و اکباتان). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیا. ۱۹ (۵۴). صص ۱۲۳-۱۰۳
لنگ، جان. (1394). آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. علیرضا عینی فر،.) (هفتم). دانشگاه تهران.
لینچ، کوین. (1392). سیمای شهر. منوچهر مزینی،. (یازدهم). دانشگاه تهران.
مدنی، رامین. عینی فر، علیرضا. جاد، بروس و جلیلی، محمد. (۱۳۹۵). تبیین عوامل مؤثر بر شکل‌گیری حس تعلق اجتماعی در مجموعه‌های مسکونی محصور، مورد مطالعاتی: مجموعه‌های مسکونی شهر همدان. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر. ۵۲. صص۱۷۶-۱۶۳
معصومی، مسیح الله و میرخطیب، اسما. (۱۳۹۶). بررسی تأثیر فضاهای باز مجتمع‌های مسکونی در ایجاد حس دلبستگی به مکان. نمونه موردمطالعه: مجتمع مسکونی ششصد دستگاه در شهر مشهد. تحقیقات جغرافیایی. ۳۲(۳). صص ۷۳-۵۲
موسوی، لیلا. ساعی،احمد و طاهری، ابوالقاسم. (۱۳۹۸). تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر سرمایه اجتماعی در ایران. مدیریت سرمایه اجتماعی. ۶(۴). صص ۵۱۹-۴۹۷
یارمرادی، ک. (1394). تحلیل پایداری اجتماعی در مجتمع‌های مسکونی منطقه 22 تهران. دانشگاه شهید بهشتی
Carmona, Matthew; Health, Tim & Tiesdel, Steve. (2010). Public places, urban spaces: the dimensions of urban design. Routledge.
Colantonio, Andrea. (2007). Social sustainability: An exploratory analysis of its definition, assessment methods metrics and tools. Oxford: oxford institute for sustainable development (OISD).
Galster, C. Gorge, & Hesser, W. Garry. (1981). Residential Satisfaction. Environment and Behavior, 13(6), 735–758.
Giuliani, M. Vittoria., & Feldman, Richard. (1993). Place attachment in a developmental and cultural context. Journal of Environmental Psychology, 13, 267.
Low, M. Setha., & Altman, Irwin. (1992). Place Attachment. In Place Attachment (pp. 1–12). Boston, MA: Springer US.
Norberg-Schulz, Christian. (1980). Meaning in western architecture. Rizzoli.
Norberg-Schulz, Christian. (1988). Architecture : meaning and place : select essays. Rizzoli International Publications.
Onyx, Jenny., & Bullen, Paul. (2000). Measuring social capital in five communities. The Journal of Appli Behavioral Science.
Partridge, Emma. (2005). “Social sustainability”: a useful theoretical framework? In australian political science association annual conference.
Relph, Edvard. C. (2008). Place and placelessness. Pion.
Shamai, Shmuel. (1991). Sense of place: An empirical measurement. Geoforum, 22(3), 347–358.