گردشگری اجتماع محور و توسعه سکونتگاه های ساحلی – پیراشهری بوشهر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

2 دانشیار گروه جامعه شناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

3 دانشیار گروه معماری و شهرسازی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

چکیده

حضور آگاهانه‌ی مردم در صحنه فعالیت‌های گردشگری از طریق اصل ارتباط ارگانیک  بین توسعه پایدار و گردشگری پایدار، یکی از شاخص‌های اصلی توسعه پایدار است. امروزه از گردشگری اجتماع‌محور  تحت عنوان  CBT یاد می‌کنند در حقیقت CBT، نوعی از گردشگری جایگزین است که بر ظرفیت‌سازی و توانمندسازی مردم محلّی، به‌عنوان ابزارهایی برای رسیدن به توسعه جامعه تمرکز دارد. این نوع از گردشگری براساس رویکرد مشارکتی شکل‌گرفته است، مشارکت فعّال جامعه در برنامه‌ریزی گردشگری را تسهیل می‌کند، روابط متقابل میان گردشگران و جامعه را افزایش می‌دهد و میراث فرهنگی و طبیعی منطقه را حفظ می‌کند. بخشی از گردشگری روستایی به روستاهای پیراشهری مربوط می‌شود که به دلیل جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و تفریحگاهی به‌عنوان خانه‌های دوم همواره نقش اساسی را ایفاء نموده‌اند و به‌واسطه همین نقش، جایگاه متفاوتی را داشته‌اند. بر همین اساس هدف این پژوهش ارزیابی و سنجش  اثرات گردشگری اجتماع‌محور  بر توسعه سکونتگاه‌های  روستاهای ساحلی پیرامون شهر بوشهر است. روش پژوهش این تحقیق توصیفی- تحلیلی؛ و نوع آن پیمایشی است. ساکنان سکونتگاه‌های روستاهای ساحلی پیرامون شهر بوشهر جامعۀ آماری این تحقیق را تشکیل می‌دهند. نمونه آماری این پژوهش از طریق فرمول کوکران به تعداد 400 نفر تعیین‌شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بین گردشگری اجتماع‌محور و توسعه سکونتگاه‌های روستاهای ساحلی  پیرامون شهر بوشهر  به لحاظ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، نهادی و زیست‌محیطی ارتباط معناداری وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ارجمند سیاه‌پوش، اسحاق.1394. ارزیابی متغیرهای وضعیت توسعه پایدار شهری در شهر اندیمشک و ارائه مدل متناسب، نهران، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 8(1)،صص 67-83.
ازکیا، مصطفی وایمانی، علی. 1387. توسعه پایدار روستایی، تهران: اطلاعات.
اسماعیل‌زاده،  حسن و صرافی، مظفر و توکلی نیا جمیله.1390. تحلیلی بر رویکردهای توسعه گردشگری در اجتماعات محلی، فصلنامه عـلـوم محـیـطی سال نهم، شماره دوم، زمستان.
الوانی، سید مهدی.1372. سازوکارهای لازم برای توسعه پایدار جهانگردی، خلاصه مقالات برگزیده دومین اجلاس جهانگردی ( فرهنگ و توسعه)، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بروجنی، حمیدضرغام و بذرافشان، شیما.1395. میزان موفقیت توسعۀ گردشگری جامعه‌محور روستایی از دید جامعۀ محلی (مطالعه موردی: روستای آسیاب‌سر، شهرستان بهشهر)، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، سال 5(16)، صص 136- 119.
تولایی، سیمین، سلیمانی، محمد، جهانی دولت‌آباد، محمد و جهانی دولت‌آباد، اسماعیل.1396. نقش مشارکت جوامع محلی در صنعت گردشگری پایدار (مطالعه موردی: سرعین)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 49(1)،صص 95-113.
حسنلو، لیلا، عزیز پور، فرهاد و جلالیان، حمید.1397. ارزیابی نقش مدیریت روستایی در پایداری روستاها مطالعه موردی: دهستان دستجرده( شهرستان طارم). جغرافیا و توسعه، 52، صص 157-174.
حسین­زاده، عرفانه، شمس‌الدینی، علی، قربان­نژاد، ریباز، توکلان، علی.1400. تحلیل نقش گردشگری تغذیه بر پایداری اقتصاد نواحی روستایی استان مازندران، فصلنامه اقتصاد و فضا و توسعه روستایی، سال دهم، شماره سوم(37)
دهشیری، محمدرضا .1395. جهانی‌شدن و توسعه پایدار، فصلنامه آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، 4(2)، صص 64-75.
رضوانی، محمدرضا .1387. توسعه گردشگری روستایی با رویکرد گردشگری پایدار، انتشارات دانشگاه تهران.
رضوانی، محمدرضا و بیات، ناصر.1393. تحلیل جایگاه گردشگری روستایی در برنامه‌های کلان توسعه‌ی کشور  با تأکید بر برنامه‌های پنج‌ساله‌ی توسعه‌ی ملی، مجله‌ی برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری سال سوم، شماره تابستان.
رضوانی، محمدرضا، فرجی­سبکبار، حسنعلی، دربان­آستانه، علیرضا و کریمی، سید هادی.1396.تحلیل نقش عوامل و شاخص‌های کیفیت محیطی مؤثر در برندسازی مقصدهای گردشگری روستایی، برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 6(23)،صص 105-136.
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و رمضانی نژاد، یاسر و مهدی پور، طاهر.1396. سنجش رضایت گردشگران از مقاصد گردشگری ساحلی مناطق روستایی استان گیلان، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 49، شماره 3، پاییز 1396، صص 585-571.
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و قادری، اسماعیل.1381. نقش گردشگری روستایی در توسعه روستایی (نقد و تحلیل چهارچوب‌های نظریه‌ای)، برنامه‌ریزی و آمایش فضا،۶(۲)،صص ۲۳-۴۱.
سالنامه آماری، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان بوشهر.1399. تهران سازمان برنامه‌وبودجه کشور، 1400.
شارپلی، ریچاردجولیا.1380.گردشگری روستایی، رحمت‌الله منشی‌زاده و فاطمه نصیری، منشی، تهران.
شریف‌زاده، ابوالقاسم و مرادی نژاد، همایون.1381. توسعه پایدار و گردشگری روستایی، ماهنامه اجتماعی اقتصادی جهاد، خرداد و تیر شماره 251- 250.
شفیعی­ثابت، ناصر و هراتی فرد، سعیده.1398.توانمندسازی ذی‌نفعان محلی برای مشارکت در توسعه پایدار گردشگری با نقش میانجی اثرات ادراک‌شده از گردشگری، فصلنامه علمی پژوهشی برنامه‌ریزی توسعه گردشگری تابستان 1398، دوره 8 ، شماره2،صص71-90.
شمس‌الدینی، علی.1389.گردشگری روستایی راهکاری سازنده برای توسعه روستای نمونه موردی : روستای فهلیان، مجله مسکن و روستا، شماره 131 پاییز.
شمس‌الدینی، علی.1393. امیری، محمدرضا، تجزیه‌وتحلیل عوامل مرتبط با توسعه صنعت گردشگری در شهرستان ممسنی با استفاده از مدل SWOT، اولین همایش بین‌المللی علمی–راهبردی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران چالش‌ها و چشم‌اندازها.
صفری علی‌اکبری، مسعود و صادقی، حجت‌الله.1399. اثرات گردشگری در تحولات سکونتگاه‌های  پیراشهری شهرستان ایذه، مجله توسعه فضاهای پیراشهری، سال دوم، پاییز و زمستان،پیاپی4 .
عینالی، جمشید، فراهانی، حسین، چراغی، مهدی و عباسی، فریبا.1397. ارزیابی نقش گردشگری روستایی در توسعه پایدار جوامع محلی (مطالعه موردی: روستاهای هدف گردشگری- استان زنجان)، فصلنامه گردشگری و توسعه، 7(2)، صص 171-193.
فال سلیمان، محمود. میکانیکی، جواد. و اقتداری، مهشاد.1398.تحلیل فضایی عملکرد مدیریت دهیاری‌ها در فرآیند توسعه روستایی (مورد: دهستان‌های شهرستان عنبرآباد در استان کرمان) ، برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 4(2)، صص 34- 25.
کرمی دهکردی، مهدی، کلانتری، خلیل و خراسانی، محمدامین .1395. واکاوی کیفی مشکلات گردشگری روستایی در استان چهارمحال و بختیاری با استفاده از نظریه مبنایی با تأکید بر روستای دیمه شهرستان کوهرنگ، برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 5(19)،صص 175-198.
محمدی حمیدی، سمیه و سبحانی، نوبخت (1397) ارزیابی شاخص‌های توسعه پایدار در منطقه خاورمیانه با تأکید بر کشور ایران، مجله آمایش جغرافیایی فضا، 8(28)،صص 99-114.
وثوقی، لیلا، خانی، فضیله، مطیعی لنگرودی، سید حسن و رهنمایی، محمدتقی.1389. ارزیابی نگرش جامعه روستایی به گردشگری، بر مبنای مدل معادلات ساختاری (مطالعه موردی: منطقه کوهستانی رودبار قصران- شهرستان شمیران)، فصلنامه پژوهش‌های روستایی، 2(8)،صص 63-88.
Asker, S., Boronyak, L., Carrard, N., & Paddon, M. 2010. Effective community based tourism: A best practice manual. Gold Coast: Sustainable Tourism Cooperative Research Centre.
Balan M. Burghelea C. 2015. Rural Tourism and its Implication in the Development of the Fundata Village. Procedia - Social and Behavioral Sciences, Vol.188. No 14. Pp. 276-281
Byrd ET, Ca´rdenas. DA. & Greenwood, JB.2008. Factors of stakeholder understanding of sustainable tourism. Hospitality and Tourism Research Vol.8, No.3, pp.192–204.
Giampiccoli Sharpley, A., & Kalis, J. H. 2012. Community-based tourism and local culture: the case of the amaMpondo. PASOS Revista de Tourism y Patrimonio Cultural, 10(1), 173-188.
Giampiccoli, A. & Saymaan, M.2017. Community-based tourism, responsible tourism, and infrastructure development and poverty. Afr J Hosp Tour Leisure.
Kirsty Blackstock.2005. A critical look at community based tourism,Community Development Journal Vol 40 No 1 © Oxford University Press and Community Development Journal; all rights reserved.
Kumar Walia, Sandeep .2020. The Routledge Handbook of Community-Based Tourism Management Concepts, Issues & Implications Overview of community-based tourism Publication details
Liu, Z.2003. Sustainable tourism development: A critique. Journal of Sustainable Tourism, 11(6), 459-475.
R.And J.Richard .1997.Rural Tourism,International Thomson Business Press,London
Leslie, D., (Ed.). 2012. Responsible tourism: Concepts, theory and practice. CABI
Murphy, K. 2012. "The Social Pillar of Sustainable Development: A Literature Review and Framework for Policy Analysis", Sustainability: Science, Practice and Policy, Vol. 8.
Sartika, I. & Wargadinata, E. 2019. The Success Factors of Rural Communitu Based Tourism in Indonesia. In: Proceeding ICOGISS 2019, August 2nd-3nd, 2019, Jember, Indonesia.
Sharpley R., & Craven B. 2001. The foot and mouth crisis-Rural economy and tourism policy implications: A comment. Current Issues in Tourism, 4(6), 527–537. 
Shen,F.2009. Tourism and Sustainable Livelihoods Approach:Applicationwithin the Chinese context, ph.D.thesis,Lincoln university.
English Tourism Council. 2002.working for the Countryside: A strategy for rural tourism in England, English Tourism Council and MEW Research, 'Qualitative Research on Rural Tourism in England'. 2001-2005.
Stamov St. Aleksieva J.,  and  Stara Zagora Kota .2005. Specialized tourism types. Rural tourism. Part II.Publishing,House ,P 1(in bularian).
Trejos, B., & Chiang, L.-H. N. 2009. Local economic linkages to community-based tourism in rural Costa Rica. Singapore Journal of Tropical Geography, 30(3), 373–387.
Trejos, Bernardo and Nora Chiang, , Lan-Hung and Chi Huang wen  .2008. The Open Open Access Support Networks for Community-Based Tourism in Rural Costa Rica, The Open Area Studies Journal, 1, 16-25.
Tolkach, D., King, B.2015. Strengthening Community- Based Tourism in a new resource- based island nation: Why and how?, Tourism Management, 48, 386-398.
Yoon, Yooshik, Dogan Gursoy, Joseph S. Chen. 2001. Validating a tourism development theory with structural equation modeling Tourism Management, Vol.22, No.4, Pages 363- 372.
Zielinski, S., Jeong, Y., Kim, S. & Milanés, B.C. 2020. Why Community-Based Tourism and Rural Tourism in Developing and Developed Nations are Treated Differently? A Review. Sustainability, 12, 5938.
Zielinski, S., Kim, S., Botero, C. & Yanes, A. 2020. Factors that facilitate and inhibit community- based tourism initiatives in developing countries, Current Issues in Tourism, 23:6, 723-739.
Zielinski, S., Milanés, B.C. & Jeong, Y. 2020. Factors that influence community-based tourism (CBT) in developing and developed countries. Tourism Geographies.