کارآفرینی گردشگری و کیفیت زندگی در سکونتگاه های پیرامونی شهرهای شهرستان شاهرود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

بخش مهمی از فعالیت‌های اقتصادیِ روستا مربوط به گردشگری و کارآفرینی در این عرصه می‌باشد که از طریقِ پویایی بخشیدن به توسعة اقتصادی- اجتماعی روستاها، ارتقایِ کیفیت زندگی روستانشینان را در پی دارد. پژوهش حاضر به‌منظور مطالعه نقشِ کارآفرینیِ گردشگری بر کیفیت زندگی روستائیان در سکونتگاه‌های پیرامونِ شهرهای شهرستان شاهرود انجام پذیرفته است. واحد تحلیل در این پژوهش سرپرستان خانوار در مناطق روستایی بود که 373 خانوار به‌عنوان نمونه انتخاب شدند و پرسشنامه به‌‌عنوان ابزار پژوهش، به‌‌صورت نمونه‌گیری در دسترس در اختیار جامعه آماری قرارداده شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون تی، کای اسکوئر و تکنیک WASPAS انجام شد. خروجی آزمونt  ، معنی‌داری ابعاد و شاخص‌ها را تأیید می‌کند و شاخص‌های کیفیت محیطی (946/11) و کیفیت آموزش (252/11)  به‌طور معناداری وضعیت مناسب‌تری دارند. نتیجه تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون کای اسکوئر نشان داد که گویه افزایش تنوع شغلی با میانگین (27/4) از مؤلفه اقتصادی، گویه انجام مسافرت سالانه با میانگین (22/4) از مؤلفه اجتماعی – فرهنگی، گویه استفاده از مصالح ساختمانی بادوام و مقاوم با میانگین (25/4) از مؤلفه کالبدی – فضایی و گویه عدم استقرار واحدهای مسکونی در مناطق پرخطر مثل حاشیه رودخانه‌ها با میانگین (69/3) از مؤلفه زیست‌محیطی بیشترین تأثیر را در ارتقای کیفیت زندگی روستائیان منطقه داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیم‌زاده، عیسی. ملکی، گل آفرین و فرهادی نژاد، حسین. 1394. برنامه‌ریزی استراتژیک توسعه گردشگری با تأکید بر توسعه پایدار در ناحیه خرم‌آباد. جغرافیا و آمایش شهری-منطقه ای. 5(14)؛ 1-24.
اجزاء شکوهی، محمد.  بوذرجمهری، خدیجه. ایستگلدی، مصطفی و مودودی، مهدی. 1393. بررسی اثرات گردشگری بر کیفیت زندگی جامعه میزبان نمونه مطالعاتی: شهر بندرترکمن. مجله فضای جغرافیایی. 14(47)، 101-125.
اسماعیلی، مهناز. قاسمی، مریم و بوزرجمهری، خدیجه. 1398. تبیین رابطه تنوع منابع درآمدی و کیفیت زندگی خانوارهای روستایی. اقتصاد فضا و توسعه روستایی. 8(30)، 35-62.
اشراقی سامانی، رویا. کریمی، طیبه. واحدی، مرجان و صیده، طیبه. 1395. چالش‌های کارآفرینی روستایی در استان ایلام. مجله راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی.3(5)، 57-64.
بارانی پسیان، وحید. نظریان، اصغر و مهدوی،‌ مسعود. 1393. سنجش و تحلیل کیفیت زندگی خانوارهای روستایی با تأکید بر متغیرهای جمعیت شناختی خانوارهای روستایی عجب شیر. پژوهش‌های روستایی. 5(1)،  ‌71-88.
بیگدلی، ‌اعظم. عینالی،‌ جمشید. رابط، علیرضا و عباسی،‌ فریبا. 1397. ارزیابی اثرات گردشگری خانه‌های دوم بر روی کیفیت زندگی ساکنین دائمی مطالعه موردی: دهستان سعیدآباد، مجله مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی. 13(1)،  199-216.
پورطاهری، مهدی. رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و فتاحی، احدالله. 1390. ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی مطالعۀ موردی: دهستان خاوۀ شمالی، استان لرستان، پژوهش‌های جغرافیای انسانی. 43(76)، 13-31.
پیرداده بیرانوند، کبری. احمدوند، مصطفی و شرفی سرابی، وحید. 1397. پیشران­های انسانی توسعه کارآفرینی در حوزه گردشگری موردمطالعه: روستای ایستگاه بیشه. فصلنامه پژوهش‌های روستایی. 9(4)،  564-580.
تقدیسی، احمد. هاشمی، صدیقه و هاشمی، محمدمهدی. 1394. تحلیل عوامل مؤثر در توسعه کارآفرینی نواحی روستایی، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی. 4(14)، 83-99.
خیری، توحید. یاسوری، مجید و  شاه زیدی، سمیه سادات.1401. بررسی موانع تنوع‌بخشی فعالیت‌های اقتصادی روستاهای پیرامون دریاچه ارومیه، مجله مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی. 3(8)، 101-118.
رضوانی، محمدرضا. منصوریان، حسین. احمدآبادی، حسن. احمدآبادی، فرشته و پروایی، شیوا. 1392. سنجش عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی سالمندان در مناطق روستایی مطالعه موردی : شهرستان نیشابور. پژوهش‌های روستایی. 4(2)، 301-326.
سعیدی، عباس. رحمانی، بیژن و فتحی، بهرام. 1400. واکاوی نقش کارآفرینی روستایی در توسعه پایدار محلی با تأکید بر پیوستگی روستایی شهری، جغرافیا و آمایش شهری – منطقه‌ای. 11(39)، 1-22.
شهرکی، حسن، موحدی، رضا، فرانی، احمد یعقوب.1395. تحلیل انسان‌شناختی کارآفرینی و توسعه روستایی در عصر جهانی‌شدن مطالعه موردی: استان همدان، پژوهش‌های انسان شناسی ایران، 6(1)، 23-43.
شیهکی تاش، مهیم. ولی نفس، عبدالعزیز و رئیسی، ابوبکر. 1397. نقش عوامل کارآفرینی غیر کشاورزی در ارتقاء کیفیت زندگی خانوارهای روستایی شهرستان کنارک.  اقتصاد فضا و توسعه روستایی. 7(3)،  209-223.
عزیزپور، فرهاد. افراخته، حسن و شامانیان، مریم. 1393. تحلیل فضایی کیفیت زندگی در سکونتگاه‌های روستایی (مورد: دهستان قرق شهرستان گرگان). اقتصاد فضا و توسعه روستایی. 7(1)، 107-122.
علویون، سید جابر و تقدیسی، احمد. 1399. راهکارها و چالش‌های راه‌اندازی سامانه بازاریابی الکترونیک روستایی: تکنیک دلفی. توسعه کارآفرینی. 13(3)، 361-380.
علی بیگی، جواد و قاسمی، یارمحمد. 1394. تأثیر گردشگری مذهبی بر کیفیت زندگی و سرمایه اجتماعی خانوارهای روستایی مطالعه موردی: روستای بردی؛ شهرستان دهلران. مجله مطالعات اجتماعی گردشگری. 3(6)، 87-116.
عنابستانی، علی­اکبر. محمودی، حمیده و طرقبه، تکتم. 1396. بررسی تأثیر کیفیت زندگی روستاییان بر ارتقای کیفیت مسکن روستایی (مطالعه موردی: بخش شاندیز، شهرستان بینالود). برنامه‌ریزی فضایی. 6(1)، 1-20.
عیسی لو، علی‌اصغر. بیات، مصطفی و بهرامی، عبدالعلی. 1392. انگاره زیست‌پذیری رهیافتی نوین جهت ارتقای کیفیت زندگی در جوامع روستایی (مطالعه موردی: شهرستان قم، بخش کهک). فصلنامه مسکن و محیط. 33(146)، 107-120.
فتاحی، احدالله و خراسانی، محمدامین. 1391. کیفیت زندگی و توسعه انسانی. تهران: انتشارات انتخاب.
قاسمی، ‌مریم. 1398. نقش گردشگری بر کیفیت زندگی خانوارهای روستایی مقاصد گردشگری مذهبی مطالعه موردی: شهرستان مشهد. مجلّة جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای. 17(1)، 53-89.
کرد، باقر. 1395. واکاوی وضعیت اقتصادی و کالبدی نواحی روستایی در ارتباط باکیفیت زندگی روستانشینان شهرستان چابهار. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی. 5(2)، 43-54.
محمدی، یاسر. نعمت الهی، جواد و سپهوند، فاطمه. 1396. نقش تأمین مالی خرد بر کیفیت زندگی زنان روستایی در پروژه بین‌المللی ترسیب کربن در استان خراسان جنوبی. توسعه محلی، 9(2)، 239-260.
محمدی، یگانه. بهروز، عینالی، جمشید و بیگدلی، ‌اعظم. 1395. نقش کارآفرینی در توسعه مناطق روستایی با تأکید بر گردشگری مورد: دهستان حصار ولیعصر. برنامه‌ریزی منطقه‌ای. 6(21)، 193-204.
منظم، علی. 1400. تأثیر گردشگری بر کیفیت زندگی روستاهای سواحل دریای عمان. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. 21(63)، 381-401.
میرزایی، حسین و عبده­زاده، سیروان. 1393. بررسی تأثیر بازارچه‌های مرزی بر کیفیت زندگی روستائیان مرزنشین.  نشریه توسعه محلی. 6(2)، 255-278.
میرزائیان، بتول. رحمانی، بیژن. محمدتقی، رضویان و فرجی­راد، عبدالرضا. 1395. سنجش کیفیت زندگی در سکونتگاه‌های روستایی، مورد: بخش مرکزی اسلام‌آباد غرب، سرزمین. 13(49)، 1-13.
نارویی، مریم. طیب­نیا، سیدهادی و طولابی­نژاد، مهرشاد. 1400. سنجش رضایت از کیفیت زندگی در نواحی روستایی پیراشهری و عوامل مؤثر بر آن. کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی. 9(2)، 19 -44.
یاسوری، مجید و نوروزی­نژاد، معصومه. 1400. فراتحلیل کیفی ابعاد توسعه کارآفرینی زنان روستایی. مجله زن در توسعه و سیاست. 19(1)، 21-41 .
Dellera, S., Kuresb, M. and Conroya, T. 2019. Rural entrepreneurship and migration, Rural studies. VOL. 66. pp. 30-42.
Dykes, S. & Walmsley, A. 2015. The Reluctant Tourist? An Exploration of Second Home Owners’ Perceptions of Their Impacts on North Cornwall, UK. European Journal of Tourism Hospitality and Recreation. VOL 6. NO 2. PP. 95-116.
Figueroa-Armijos, M. Dabson, B. Johnson, T. G. 2012. Rural entrepreneurship in a time of recession. Entrepreneurship Research Journal. VOL.2. NO.1. PP. 1-29.
Jaman, M. & Alam, R. 2016. Entrepreneurship as a Driving Force for Rural Tourism Development. Journal of Scientific & Engineering Research. VOL.7. NO.3. PP. 254-263.
Joppe, M. Brooker, E. & Thomas, K. 2014. Drivers of innovation in rural tourism: The role of good governance and engaged entrepreneurs. Journal of Rural and Community Development. VOL.9. NO.4. PP. 49-63.
Lúcia Pato, M. & Teixeira, A. 2016. Twenty years of rural entrepreneurship: A Bibliometric survey. European Society for Rural Sociology Sociologia Ruralis. 56(1): 3-29.
Mathew, P. V. Sreejesh, S. 2017. Influence of responsible tourism on destination sustainability and quality of life of community in tourism destinations. Journal of Hospitality and Tourism Management, 31 (1): 83- 89.
Zielińska, W. H. Kędziora-Kornatowska, K. & Ciemnoczołowski, W. 2011. Evaluation of quality of life (QoL) of students of the University of Third Age (U3A) on the basis of socio-demographic factors and health status. Archives of gerontology and geriatrics VOL.53. NO.2. PP. 198-202.
Zhou, L. Wall, G. Zhang, D. & Cheng, X. 2021. Tourism and the remarking of rural places: the cases of two Chinese villages. Tourism Management Perspectives. VOL.40. http://doi.org/10.1016/j.tmp.2021.100910