تأثیر کالبدی و اقتصادی خوشه های صنعتی – کارگاهی در نواحی پیراشهر چابهار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

2 استادیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

چکیده

امروزه با رشد روزافزون شهرنشینی و شکل­گیری ابعاد جدیدی از رشد شهری در طی چند دهه اخیر، موجب شده است که شهر و شهرسازی معاصر با چالش­های جدیدی روبرو شود. احداث صنایع و استقرار فعالیت­های کارگاهی- صنعتی در قالب شهرک­ها در نواحی پیراشهری ازجمله پدیده­هایی است که پیامدهای گوناگونی در برداشته است. لذا هدف پژوهش حاضر، تحلیل اثرات کالبدی-اقتصادی خوشه­های صنعتی-­کارگاهی در نواحی پیراشهری چابهار می­باشد. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی است. داده­های موردنیاز تحقیق به روش اسنادی- میدانی (پرسشنامه و مشاهده) گردآوری‌شده است. به منظور تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از نرم­افزار SPSS (آزمون­ تی) و مدل­های آراس خاکستری و آراس فازی استفاده شد. نتایج آزمون تی ­تک نمونه­ای نشان داد در همه گویه­های مورد بررسی با توجه به میانگین بالای (3) و سطح معناداری (000/0)، خوشه­های صنعتی - کارگاهی بر ابعاد (کالبدی و اقتصادی) نواحی پیراشهری تأثیر بسزایی دارند. نتایج مدل آراس فازی، نشان داد در بعد کالبدی، شاخص دسترسی به خدمات شهری با مقدار وزن 453/0 و در بعد اقتصادی، شاخص­ شغل با مقدار وزن 426/0، بالاترین وزن را به خود اختصاص داده­اند. درنهایت نتایج تحلیل فضایی مناطق پیراشهری با تأکید بر نقش خوشه­های صنعتی-کارگاهی با محوریت توسعه اقتصادی و کالبدی با استفاده از مدل آراس خاکستری نشان داد، روستای زمین، در اولویت قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


امیدی، وحید. 1399. بررسی چرایی تشکیل خوشه‌های صنعتی: مطالعه موردی کشور چین، نشریه راهبرد توسعه، 16(62)، 29-46.
بوزرجمهری، خدیجه، شایان، حمید، حمزه­ایی، مجید. 1391. بررسی اثرات اقتصادی شهرک­های صنعتی بر نواحی روستایی پیرامون مطالعه موردی، شهرک صنعتی خیام نیشابور، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی(علوم جغرافیایی). 12(27)، 31-52.
پوراحمد، احمد، مهدی طاهرخانی و رحمان باباخانی. 1381. نقش نواحی صنعتی در اشتغال و کاهش مهاجرت­های روستایی. پژوهش­های جغرافیایی. 34(43)، 43-56.
پورطاهری، مهدی، رکن­الدین­افتخاری، عبدالرضا، نقوی، محمدرضا. 1392. نقش شهرک­های صنعتی در توسعه اقتصادی روستاهای پیرامون (مطالعه موردی: شهرک صنعتی بهشهر)، تحقیقات جغرافیایی، 28(110)، 103-116.
حاجیلو، مهدی، قدیری معصوم، مجتبی، رضوانی، محمدرضا. 1396. تبیین اثرات شهرک‌های صنعتی بر کیفیت زندگی شاغلان روستایی شهرک­ها (مورد: شهرک صنعتی شریف، شهرستان ابهر، استان زنجان). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی(چشم­انداز جغرافیایی). 12(41)، 765-784.
حسینی­نژاد، فاطمه سادات، اکبری، حسن. 1397. شناسایی رهیافت­های برنامه­ریزی شهری در مواجهه با فعالیت­های صنعتی درون‌شهری و کاربست آن در تجارب کشورهای مختلف، علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 20(78)، 185-200.
رحمانی، تقی. 1393. خوشه‌های صنعتی راهکاری مؤثر در ایجاد و توسعه فضای رقابت و افزایش توان صادرات (موردکاوی: نگاهی به خوشه‌های صنعتی نساجی و پوشاک در کشور چین). اولین کنفرانس اقتصاد و مدیریت کاربردی با رویکرد ملی. بابلسر.
رضوانی، محمدرضا، رمضان­زاده لسبویی، مهدی، محمدپورجابری، مرتضی. 1389. تحلیل اثرات اقتصادی - اجتماعی نواحی صنعتی در توسعه نواحی روستایی مورد: ناحیه صنعتی سلیمان‌آباد تنکابن. نشریه جغرافیا و توسعه، 8(18)، 5-26.
روحانی محسن. 1399. نقش خوشه صنعتی رقابت­پذیر بر سازمان­دهی فضایی منطقه‌ای. برنامه‌ریزی و آمایش فضا. 24(2)، 85-109.
ریاحی وحید، پاشازاده اصغر. 1393. بررسی اثرات ایجاد شهرک صنعتی گرمی بر توسعه نواحی روستایی پیرامون. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. 14(33)، 7-25.
رئیسی، مرضیه، سفیانیان، علیرضا، قدوسی، حمیدرضا. 1393. امکان‌سنجی استقرار صنایع در منطقه اصفهان بزرگ با استفاده از روش ترکیب خطی وزن‌دار در محیط GIS. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست. 16(4)، 85-96.
طرح جامع شهر چابهار. 1398. شهرداری شهر چابهار.
قاسمی سیانی، محمد. 1383. اثرات احداث شهرک­های صنعتی در نواحی روستایی، نمونه موردی: شهرک صنعتی کوهپایه اصفهان. پایان نامه ارشد. استاد راهنما بیژن رحمانی. دانشگاه شهید بهشتی.
قدمی، مصطفی، ملکشاهی، غلامرضا، اکبری مهام، امیر، محسینی، ایرج. 1390. بررسی کیفیت کالبدی و کارکردی مبادی ورودی شهری نمونه­ی مورد مطالعه: شهر بابلسر. فصلنامه جغرافیا و توسعه. 9(21)، 181-197.
مطیعی لنگرودی، سید حسن. 1386. برنامه­ریزی روستایی با تأکید بر ایران. مشهد. انتشارات جهاد دانشگاهی.
ملک شاهی، غلامرضا، لطفی، صدیقه، تقی زاده، نیلوفر. 1398. بررسی اثرات کاربری های صنعتی-کارگاهی در مبادی ورودی شهر(مورد شناسی: شهر گرگان). نشریه جغرافیا و آمایش شهری – منطقه­ای. 9(30)، 39-57.
نجفی­کانی، علی. 1385. اثرات شهرک ها و نواحی صنعتی در مناطق روستایی از دیدگاه توسعه پایدار(مطالعه موردی: شهرستان بابل). استاد راهنما دکتر حسن مطیعی­لنگرودی، رساله دکتری. دانشگاه تهران.
یاسوری، مجید.1392. بررسی وضعیت استقرار صنایع و مکان­یابی شهرک­های صنعتی در شهرستان مشهد، نشریه آمایش سرزمین. 5(2)، 281-266.
Benard, H. 2008. The Political economy of industrial policy. London: Macmillan, pp1-8
Chen, W, Su, Zh, Wang, Y, Wang, Q, Zhao, G. 2021. Do the rank difference of industrial development zones affect land use efficiency? A regional analysis in China, Socio-Economic Planning Sciences, Available online 8 October 2021. 101168.
Hang, Z., Zhang, X., Zhu, Y. 2008. The role of clustering in rural industrialization: A case study of the footwear industry in Wenzhou, China Economic Review.  19.  PP 409–420.
Parikh, A. 1996. Impact of rural industrialization on village life and economy, a social Accounting matrix approach. Economic development and cultural change. Vol 44. No 2. PP 351-377.
Rizwanul, I. 1994. Rural industrialization: an engine prosperity in postrefoem rural China. World development, Vol. 22. No. 11. p 1643- 1662.
Wang, X. 2001. Practicum Report Rural Industrialization in China. Saint Marys University.
Yan, S, Peng, J, Wu, Q. 2020. Exploring the non-linear effects of city size on urban industrial land use efficiency: A spatial econometric analysis of cities in eastern China, Land Use Policy. Volume 99. December 2020. 104944.